Mavzu: Xlorning tabiatda uchrashi, olinishi, fizik-kimyoviy xossalari va ishlatilishi. Xlorning birikmalari. Reja

Xlorning birikmalari.
Xlor kislorod bilan bevosita birikmaydi, lekin uning qator oksidlari bor:
Cl₂O , ClO₂ , ClO₃ va Cl₂O₇.
Xlor (I) oksidi- Cl₂O , sarg‘ish qo‘ng‘ir gaz (qaynash harorati + 3,8°C, qotish harorati -116°C). Saqlansa portlaydi, beqaror modda. Cl₂O — qutbli molekula. Qizdirilganda, suyuq holatda kuydirilganda portlaydi:
2Cl₂O = 2Cl₂ + O₂
Cl₂O ning suvda erishida gipoxlorit kislota hosil bo'ladi:
Cl₂O + H₂O = 2HCI0
Gipoxlorit kislota juda kuchsiz kislota (K= 5•10^-8). Kislota beqaror bo'lgani uchun parchalanib atomar kislorod ajratadi:
HCIO = HCI + О
Gipoxloritlar xona haroratida ishqorlar eritmasidan xlor o‘tkazish orqali olinadi:
2NaOH+ Cl₂ = NaCI + NaCIO + H₂O
Cl₂O kuchli oksidlovchi:
S+ 2Cl₂O = 2CI₂ + SO₂
Disproporsiyalanish reaksiyasiga kirishadi:
3Cl₂O+ 6NaOH= 4NaCl+ 2NaClO₃ + 3H₂O
HClO va uning tuzlari oksidlovchilar hisoblanadi. Ular ishqoriy sharoitda PbO va MnO₂ bilan oson ta’sirlashadi:
-OH
PbO + CaClOCl = PbO₂+ CaCl₂
2HCl + CaClOCl = Cl₂ + CaCl₂ + H₂O
Agar ular oksidlovchilar bilan ta’sirlashsa qaytaruvchi:
3KClO + 4KMnO₄ + 2H₂O = 4MnO₂ + ЗКСlO₃ + 4K0H
Gipoxloritlar katalizatorsiz parchalanib xloratlarga aylanadi:
3KClO = KClO₃ + 2KCl
1792-yilda Parij yaqinidagi Javel degan joyda Bertole gaz holatdagi xlorni kaliy gidroksidi va kaliy karbonat eritmasidan o'tkazib, quyidagi moddalarni oldi:
2KOH + Cl₂ = KCl + КСl + H₂O
Cl₂ + 2K₂CO₃ + H₂O = КСlO + KCl + 2KHCO₃
Bu aralashma javel suvi deyiladi.
Ca(OH )₂ dan Cl₂ o‘tkazilsa xlorli ohak hosil bo'ladi:
Ca(OH)₂ + Cl₂ = CaClOCl + H₂O
CaClOCl ning parchalanish mexanizmi:
CaClOCl + CO₂ = CaCO₃ + Cl₂
Hosil bo‘lgan xlor bakteriyalarni o‘ldiradi:
2CaC10Cl + H₂O + CO₂= CaCl₂ + CaCO₃ + 2HClO
HCIO ning parchalanishidan atomar kislorod hosil bo‘ladi:
HClO -> HCl + О
Cl₂O ni olish uchun simob (II) oksidiga xlor ta’sir ettiriladi:
2Cl₂ + HgO = HgCl₂ + Cl₂O