Mavzu: XIX –xx asrlarda xorijda psixologiyani rivojlanishi XX asrning ikkinchi yarmida yangi yo‘nalishlarni yuzaga kelishi. Mavzu: XIX –xx asrlarda xorijda psixologiyani rivojlanishi Reja


V.FRANKL: EKZISTENSIAL TAHLIL VA LOGOTERAPIYA NAZARIYASI



Download 127 Kb.
bet7/8
Sana31.12.2021
Hajmi127 Kb.
#260823
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
4-mavzu maruza

V.FRANKL: EKZISTENSIAL TAHLIL VA LOGOTERAPIYA NAZARIYASI

Psixologiyada V. Frankl yaratgan ekzistensial tahlil va logoterapiya nazariyasi odam tabiatiga, shaxsning normal rivojining mexanizmlari va patologiya (g‘ayritabiiylik)ga, shaxs rivojidagi anomallarni yaxshilash yo‘li va uslubiga bo‘lgan tibbiy, falsafiy va psixologik qarashlarning murakkab tizimini o‘z ichigi oladi.

Psixolog Franklning nazariyasi uch asosiy qismga bo‘linadi: mazmunga intilish haqidagi ta’limot, hayot mazmuni haqidagi ta’limot va erkinlik irodasi haqidagi ta’limot. Mazmunga intilishni va odam o‘z hayotining mazmunini anglashini V.Frankl barcha insonlarda mavjud bo‘lgan va shaxs rivoji va fe’l-atvorini harakatga keltiruvchi asosiy kuch bo‘lgan tug‘ma motivatsion g‘oya sifatida ko‘rib chiqadi. V.Franklning fikricha, hayotiy kuzatuvlar, klinik amaliyotlar va empirik ma’lumotlar shuni o‘z ichiga oladiki, odam yashashi va faol harakat qilishi uchun o‘zining qilmishlari ega bo‘lgan mazmunga ishonishi kerak.

Biroq sevgi ham hayotni anglashning zarur sharti yoki eng yaxshi variant hisoblanmaydi. Hech qachon sevmagan va sevilmagan individ ham o‘z hayotini ancha ma’no-mazmunli etib tashkil qilishi mumkin.

Inson o‘zgartirishga qodir bo‘lmagan sharoitlar iskanjasida qolganda munosabatlar qadriyatiga murojaat qiladi. Ammo har qanday shart-sharoitda insonda ularga nisbatan ongli pozitsiyaga ega bo‘lish va o‘z uqubatlariga chuqur hayotiy ma’no berish erki mavjud.

O‘z asarlarida Frankl butun hayotning ma’nosi emas, balki muayyan insonning muayyan momentdagi hayotining ma’nosi masalasi muhim ekanligini ta’kidlaydi. Insonning qanday qilib o‘z mohiyatini anglashini logoterapiya amaliyotida hal qiluvchi masaladir. Ma’nolar bizga berilmagan, biz o‘zimizga ma’nolarni tanlab ololmaymiz, biz faqatgina ma’noni anglab yetishga zamin yaratuvchi chorlovni tanlashimiz mumkin. Biroq, ma’noni toppish bu yarim ish; uni amalga ohirish ham kerak. Inson o‘z hayotining unikal ma’nosini amalga oshirishga ma’sul.

Shunday qilib, Frankl ta’limotining bosh tezisi: inson hayoti hech qanday shart-sharoitda ma’nosini yo‘qotmaydi; hayot mohiyati har doim topilishi mumkin.

Frankl uchinchi ta’limoti- iroda erkinligi haqidagi ta’limotning asosiy tezisiga ko‘ra inson hattoki erki obektiv sharoitlar bilan chegaralangan holatda ham o‘z hayot m’anosini topishi va amalga oshirishga erkindir. Frankl insonning o‘z qiziqishlari, irsiyati va tashqi muhit sharoitlariga nisbatan erki haqida so‘z yuritadi.

Qiziqishlarga nisbatan erkinlik ularga “yo‘q” deyish, ularni qabul qilish yoki rad etish imkoniyatida namoyon bo‘ladi. Iroda erkinligi ta’limotining muhim masalasi bu inson nimaga erkinlikka egaligidir. Bu o‘z taqdiri uchun ma’suliyatni o‘z bo‘yniga olish, vijdoniga quloq tutish va taqdiri bo‘yicha qaror qabul qilish erkinligidir.

Ko‘pgina mualliflar asarlarida Viktor Frankl ma’no va be’manolik masalasiga eng katta hissa qo‘shganligi ta’kidlanadi. U klinik amaliyotda uchraydigan nervozlarning 20% noogen xususiyatga ega ekanligii ya’ni hayot ma’nosining yo‘qligi orqali vujudga kelganligiga alohida urg’u beradi. Shu bois ham aynan ekzistensial terapiya nazariya va amaliyoti boshqa tadqiqotchilar izlanishlarida o‘z rivojini topgan.

Psixologiya fanining mustaqil mavjudligining boshlanishi eksperimental usuldan foydalanish tufayli barpo etildi. Psixologik tadqiqotlar markazlari Germaniyadan keyin Rossiya, Buyuk Britaniya, AQSh, Italiya, Frantsiya va boshqalarda paydo bo'lgan laboratoriyalarga aylandi.

Progressiv dastur I.M. Sechenova  (1829-1905) Rossiyada psixologik paradigmalarning rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi (N.N. Lange, V.M.Bexterev, I.P.Pavlov, A.A. Uktomskiy). Rus fiziologi I.M. Sechenov "Miya reflekslari" kitobida (1863) birinchi navbatda asosiy psixologik jarayonlar va hodisalar refleks sababi va shartli ekanligi haqida fikr bildirdi. Insonning ongli va ongsiz hayotidagi barcha harakatlar kelib chiqishi, manbalari, tuzilishi va faoliyat uslubiga ko'ra refleksdir. Sechenovning fikriga ko'ra, asosiy aqliy elementlar hissiyot va harakatlardir, xulq-atvorni qurish printsipi bu harakatning signalizatsiya hissi bilan muvofiqlashishi.



I.P. Pavlov  (1849-1936) doktrinani yaratdi 
Download 127 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish