Mavzu: Xavf-xatarlarni baHolash usullari

Tur	Tahdidlar
Belgilnishi
Fizik shikastlanish	Yong’in	T, QQ, E
	Suvdan shikastlanish	T, QQ, E
	Ifloslanish	T, QQ, E
	Jiddiy intsident	T, QQ, E
	Tashuvchilar yoki uskunaning yo’q qilinishi	T, QQ, E
	Chang, yemirilish va muzlash	T, QQ, E
Tabiiy hodisalar	Iqlim hodisalari	E
	Vulqon otirilishi	E
	Meteorolik hodisa	E
	Suv bosishi	E
Zarur servislarning yo’qotilishi	Suv ta’minot tizimining yoki sovitishning buzilishi	T, QQ
	Energiya ta’minotining buzilishi	T, QQ, E
	Telekommunikatsiyalar uskunaning ishlamay qolishi	T, QQ
Nurlanish oqibatidagi nosozliklar	Elektromagnit nurlanish	T, QQ, E
	Issiqlik nurlanish	T, QQ, E
	Elektromagnit impuls	T, QQ, E
Axborotning obro’sizlanishi	Interferentsiyalangan obro’sizlantirilgan signalni tutib olish	QQ
	Masofadan qilinadigan josuslik	QQ
	Yashirin tarzda eshitish	QQ
	Tashuvchilar yoki hujjatlarni o’girlash	QQ
	Uskunani o’g’irlash	QQ
	Qayta ishlashga jo’natilgan yoki yaroqsiz deb topilgan tashuvchilardagi axborotni tiklash	QQ
	Fosh etish	T, QQ
	Ishonchsiz manbalardan kelgan ma’lumotlar	T, QQ
	Apparat vositalaridan jinoiy maqsadda foydalanish	QQ
	|Dasturiy vositalardan jinoiy maqsadda foydalanish	QQ
	Joylashgan yerini aniqlash	QQ
Texnik ishlamay qolishlar	Uskunalarning ishlamay qolishi	T
	Uskunaning to’xtab qolishi	T
	Axborot tizimining o’ta yuklanishi	T, QQ
	Dasturdagi uzilishlar	T
	Axborot tizimi ishlash qobiliyatini buzilishi	T, QQ
Ruxsat etilmagan harakatlar	Uskunadan ruxsat etilmagan tarzda foydalanish	QQ
	Dasturiy ta’minotdan firibgarlik yo’li bilan nusxa olish	QQ
	Kontrafakt yoki nusxa olingan dasturiy ta’minotdan foydalanish	T, QQ
	Ma’lumotlarni busib ko’rsatish	QQ
	Ma’lumotlarni ruxsatsiz qayta ishlash	QQ
Funksiyalarning obro’sizlantirilishi	Foydalanishdagi xatoliklar	T
	Huquqlarni suiiste’mol qilish	QQ
	Harakatlar bajarilishi rad etish	QQ
	Xodimlar shtat jadvaliga rioya qilmaslik	T, QQ, E

2-jadval. Tahdidlarning manbalari

Tahdid manbai	Asos	Mumkin bo’lgan oqibatlar
Haker, kraker (buzg’unchi)	O’zini ko’rsatishga imkoniyat Egoizm Qarshi chiqish Maqom Pul	Xakerlik Ijtimoiy injineriya Tizimga hujum, buzish Tizimdan ruxsat etilmagan tarzda foydalanish
Terrorchi	Shantaj Buzish O’z manfaati yo’lida foydalanish Qasos Siyosiy foyda OAVda yoritish	Portlash, terrorizm Axborot urushi Muntazam hujum Tizimga suqilib kirish Tizimdan jinoiy maqsadda foydalanish
Kompyuter jinoyatchiligi	Axborotni buzish Axborotni noqonuniy fosh etish Pul olish Ma’lumotlarni ruxsatsiz o’zgartirish	Kompyuter jinoyati Firibgarlik harakati Axborotga oid sotib olish Imitatsiya Tizimga hujum
Sanoat josusligi( razvedka)	Raqobat ustunligi Iqtisodiy josuslik	Mudofaa ustunligini olish Siyosat ustunlikni olish Iqtisodiy razvedka Axborotga oid og’irlik Shaxsiy ma’lumotlarni o’g’irlash Ijtimoiy injeneriya Tizimga suqilib kirish Ruxsat etilmagan tarzda tizimdan foydalanish
Insayder (yomon o’qigan, norozi yomon niyatli, e’tiborsiz, halol bo’lmagan yoki ishdan bo’shatilgan xizmatchilar	Razvedka Egoizim Qiziquvchanlik Pul foydasi Qasos Qasddan qilinmagan xatolar va kamchiliklar	Xizmatchiga qilinadigan hujum Shantaj Patent axborotni ko’rib chiqish Kompyuterdan noto’g’ri foydalanish Firibgarlik va o’g’irlik Pora berib sotib olish Soxtalashtirish Tutib olish Zararli kod Shaxsiy axborotni sotish Tizim xatoligi Tizimga hujum Sabotaj Tizimdan ruxsatsiz foydalanish

Topshiriq bajarish tartibi:

1. Berilgan korxonaning axborot xavfsizligi tizimini tahlil qilish (mavjud axborotni himoya qilish vositalari va usullarini ko’rib chiqish).

2. Mavjud xavfsizlik tizimining risklarini baholang, natijalarni 1-jadvalga yozing.

1-jadval - Mavjud korxona xavfsizligi tizimining tahlikasini baholash

Tahdid nomi	Vujudga kelish ehtimoli	Amalga oshiriladigan zarar		Xavf
Tabiiy ofatlar, baxtsiz hodisalar, yong’inlar va boshqalar.	3	3		9
Foydalanuvchining tasodifiy xatolari	2	2		4
Elektr uzilishlari	1	2		2
Zararli dasturlar	2	3		6
Foydalanuvchi beparvoligi	3	2		6
Boshqalar
Xavflar yig’indisi:			27

Jadvalga yuzaga kelish ehtimoli koeffitsientini va tahlikadan 3 balli shkala bo’yicha zarar koeffitsientini qo’ying. Ushbu tarkibiy qismlarning mahsuloti xavfni aniqlaydi. Xavfning umumiy miqdorini hisoblang. Olingan ma’lumotlar asosida xavfning uchta turini ajratish mumkin: past (1,2), o’rta (3,4), yuqori (6,9). Toifalar bo‘yicha xavflarni baholash jadvalini tuzing. Xulosa chiqaring.

3. Korxonaning axborot xavfsizligi tizimini takomillashtirish vositalarini taklif qilish, ularning har birini tavsiflash. Ushbu vositalarni o’z hamkasblari bilan qiyosiy tahlil qilish uchun (sotsiologik tadqiqotlar ma’lumotlaridan foydalanishga ruxsat beriladi; texnik vositalarning xususiyatlari haqiqiyiga mos kelishi kerak)

4. Rivojlangan xavfsizlik tizimining tahlikasini baholash va 2-jadvalda ma’lumotlarni umumlashtirish - 1-jadvalga o‘xshash ishlab chiqilgan xavfsizlik tizimining xavf-xatarini baholash, ishlab chiqilgan xavfsizlik siyosati qabul qilinganidan keyin xatarlar sonining jadvalini tuzing. Xulosa chiqaring.

5. Umumiy xulosa chiqarish uchun (ishlab chiqilgan xavfsizlik tizimini samarali deb hisoblash mumkinmi, dalillar keltirilishi kerak)

Bilim va ko’nikmalarni tekshirish uchun savollar:

1. “Xavf” ni aniqlang

2. Xavf tahlili nimaga mo’ljallangan?

3. Xavf tahlilining asosiy maqsadlari nimadan iborat?

4. Xavfni sifatli tahlil qilish nima?

5. Xavfning miqdoriy tahlilini aniqlang.

Topshiriq variantlari:

(Variantlar jurnaldagi raqam bo’yicha olinadi)

T/r	Tashkilot
1	Tijorat banki bo’limi
2	Poliklinika
3	Kollej
4	Sug’urta kompaniyasi ofisi
5	Ishga qabul qilish agentligi
6	Internet-do’kon
7	Davlat xizmatlari markazi
8	Ichki nazorat bo’limi
9	Auditorlik kompaniyasi
10	Dizaynerlik firmasi
11	Internet-provayder ofisi
12	Advokat ofisi
13	Dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchi kompaniya
14	Ko’chmas mulk agentligi
15	Sayyoxlik agentligi
16	Xayriya jamg'armasi ofisi
17	Nashriyot ofisi
18	Konsalting firmasi
19	Reklama agentligi
20	Soliq xizmatlari bo’limi
21	Notarius ofisi
22	Xujjatlarni tarjima qilish byurosi
23	Ilmiy loyixalash tashkiloti
24	Nikoh agentligi
25	Gazeta nashriyoti
26	Mexmonxona
27	Tadbirlar agentligi
28	Shaxar arxivi
29	Taksilar uchun dispetcherlik xizmati
30	Temiryo’l kassasi