Mavzu: xalqaro valyuta tizimi rivojlanishi va shakllanishi

Bunda oltin standarti quyidagi prinsiplarga ega bo‘lgan: 1) milliy pul birliklarining oltin asosida belgilanishi; 2) oltin tomonidan xalqaro pullar vazifasining, bundan kelib chiqib, umumiy 3) to‘lov vositasi vazifasining bajarilishi; 4) markaziy banklar muomalasida bo‘lgan banknotlarning erkin tarzda oltinga almashtirilishi; 5) davlatning milliy oltin zahirasi bilan ichki pullarning mutanosibligini saqlab turish; 6) to‘lov balanslaridagi defitsitlarni oltin bilan qoplash.

Mazkur holatlar xalqaro valyuta tizimi rivojlanishining ikkinchi bosqichiga o‘tishga turtki bo‘lgan. 1922 yili Italiyaning Genuya shahridagi xalqaro konferensiyada davlatlar o‘zlaridagi oltin zahiralarining tashqi savdo va boshqa operatsiyalarni tartibga solish uchun yetarli emasligini e’tirof etishib, xalqaro pul aylamasida oltindan tashqari ingliz funt sterlingi va AQSH dollaridan foydalanishga kelishib olingan. Natijada ma’lum davlatlarning pullari oltinga emas, balki ingliz funt sterlingi va AQSH dollariga almashtiriladigan tartib o‘rnatilgan. Bu davrda davlatlar valyutalarining kurslari o‘zgarib turgan
Biroq bu tizim uzoq hukm surmagan. 1929-1931 yillardagi iqtisodiy tanazzul oqibatida bu tizim ham amal qilishni to‘xtatgan. Holatni yaxshilash uchun 1933 yili Londonda bo‘lib o‘tgan 66 davlat ishtirokidagi konferensiyada oltin standartiga qaytish, bojxona sohasida, tashqi qarzlarni uzishda imtiyozlar berish, narxlarni oshirish orqali valyutalarning barqarorligini saqlash masalalari muhokama qilingan. Ushbu konferensiyada davlatlar yakdil kelishuvga erishmaganligi natijasida dunyo valyuta tizimi quyidagi uch blokka bo‘lingan: sterling (Britaniya imperiyasi davlatlari, bir necha G‘arbiy Yevropa davlatlari, Eron, Iroq, Misr va Yaponiya); dollarli (Kanada, Nyufaunlend va Lotin Amerikasi davlatlari); oltin (Fransiya boshchiligida unga Belgiya, Gollandiya, Shveysariya, Italiya va Polsha kirgan).
Xalqaro valyuta tizimida o‘zgarishlar sodir bo‘lishining
3-bosqichi 1944 yili AQSHning Bretton-Vuds shahridagi konferensiya bilan bog‘liq bo‘lib, xalqaro pul aylamasida ikki valyutadan – AQSH dollari va ingliz funt sterlingidan foydalaishga kelishib olingan. O‘z navbatida ushbu konferensiyada xalqaro valyuta tizimini tartibga solish maqsadida Xalqaro valyuta fondi tashkil etilgan bo‘lib, dastlab unga 44 davlat a’zo bo‘lgan. Ushbu davlatlar o‘zlaridagi mavjud oltin zahirasidan kelib chiqib milliy valyutalarining boshqa davlatlar valyutasiga nisbatan kursini belgilash majburiyatini zimmasiga olgan. Bunda 10%ga adashishga ruxsat etilgan
Valyuta munosabatlari - tashqi savdo, iqtisodiy va ilmiy-texnik hamkorlik, xorijga kredit hamda qarzlarni berish va olish, valyuta va valyuta aktivlarini sotib olish bilan bog‘liq bitimlarni amalga oshirishda ishtirok etadigan, valyuta bilan bog‘liq munosabatlardir.
VALYUTA MUNOSABATLARI
FEODALIZM DAVRIDA VAKAPITALISTIK ISHLAB CHIQARISH RIVOJLANISHIDA, XALQARO HISOB-KITOBLARNI AMALGA OSHIRISH TIZIMI BANKLAR ORQALI RIVOJLANDI
QADIMGI GRETSIYA VA QADIMGI RIMDA QARZGA PUL TO`LASHDA BERILGAN TILXAT VA PUL ALMASHTIRISH SHAKLIDA PAYDO BO`LGAN
YAPON, ANTVERPEN VA G`ARBIY YEVROPADA VEKSEL
“YARMARKALARI’’ RIVOJLANISHI BILAN YUZAGA KELGAN
XALQARO TASHKILOTLAR
YURIDIK SHAXSLAR (TIJORAT BANKLARI,KORXONALAR:IMPORT VA EKSPORT QILUVCHILAR , BIRJALAR)
JISMONIY SHAXSLAR
( BROKERLAR , CHZYQOVCHILAR VA SAYOHLAR)
DAVLAT
( HUKUMAT , MARKAZIY VA DAVLAT BANKLARI )
VALYUTA MUNOSABATLARI ISHTIROKCHILARI
Rus iqtisodchi olimi V.S. Safonovning ta’rifiga ko’ra, «currency» atamasi banknotalar va tangalar ko’rinishidagi pullar ma’nosini anglatadi1. Xorijiy valyuta uchun foreign currency atamasi ishlatiladi. Jahon valyuta bozori – bu foreign currency exchange market dir, yoki oddiy qilib aytganda, FOREX
Valyuta munosabatlarining asosiy ishtirokchilari sifatida xalqaro moliyaviy tashkilotlar, davlatlar, davlatlarning rezident va norezident shaxslari maydonga chiqadi. - Rezident shaxs - bu muayyan davlat hududida yashayotgan va ushbu davlat fuqarosi bo’lgan hamda mazkur davlat hududida faoliyat ko’rsatayotgan yuridik yoki jismoniy shaxsdir. -Norezident shaxs - bu muayyan davlat hududida yashab faoliyat ko’rsatayotgan, ammo shu davlat fuqarosi bo’lmagan yuridik yoki jismoniy shaxsdir. Masalan, elchixonalar, vakolatxonalar, chet el firma va korxonalarining bo’linmalari hamda shu kabilar.
VALYUTA TIZIMI
JAHON VALYUTA TIZIMI
HUDUDIY VALYUTA TIZIMI
MILLIY VALYUTA TIZIMI