|
gipermurojaatning mavjudligidir. Matnlarda kalit so’zlar deb ataluvchi so’zlar orqali dunyoning ixtiyoriy burchagida Internet doirasida joylashgan ma’lumotlarga murojaat qilish va u orqali ma’lumotlarni topish gipermurojaat deb ataladi. Ajratilgan so’z va iboralar - gipermatn aloqalari, qisqacha giperaloqalar deb yuritiladi. Bu giperaloqalar orqali boshqa hujjatlarga murojaat qilib, unda yangi giperaloqalarni yaratish mumkin va hokazo. Shunday qilib, Web - gipermatnli tizim bo’lib, unda ma’lumotlar ixtiyoriy tartibda (chiziqsiz bo’lmagan) joylashadi. Uni na boshi, na oxiri bor. Unda ma’lumotlar ixtiyoriy joyda joylashgan bo’ladi. Bunday ma’lumotlar faqat giperaloqalar bilan bog’langan xolos. Hozirda giperaloqalar faqat matndagi ajratilgan so’zlar bilangina emas, hatto tasvirlar, grafiklar, ularning qismlari orqali ham amalga oshèrilishi mumkin. Masalan, Webda biror mamlakatning geografik kartasi mavjud bo’lsa, uning bir bo’lagiga sichqonchani yo’llab bosilsa, u orqali Web ma’lumotlariga kiriladi. Web da ma’lumotlar Web sahifalari shaklida beriladi. Bu sahifalar maxsus HTML tilida tashkil qilinadi.
Bosh sahifa biror subyektning, shaxs yoki tashkilotlarning borligi belgisi bo’lgan Web sahifadir. Odatda asosiy sahifa shaxsning rasmi, uning tarjimayi holi, mutaxassisligi va boshqa ma’lumotlarni aks ettiradi. Tashkilotlarda esa uning nomi, tuzilishi va faoliyati bilan bog’liq bosh ma’lumotlar bo’ladi.
Web o’z sahifalarini saqlash va uzatish uchun Internetdan foydalanadi. Web Internetning imkoniyatlaridan biri deyish mumkin. World Wide Web Internetga o’xshab har tomonlama uzluksiz o’zgarib turadi. Har doim yangi serverlar paydo bo’ladi, eskilari esa o’z-o’zidan yo’qoladi. Yangi-yangi WWW browser lari yaratiladi, avvalgi ma’lumotlar takomillashtiriladi, yangi imkoniyatlari qo’shiladi. Internet ning yangi servislarida ishlash uchun qaydnomalar ishlab chiqiladi. Uning ajoyib xususiyatlaridan biri Internetda mavjud boshqa tizimlar bilan do’stona munosabatda bo’lishi va ular bilan birgalikda foydalanish mumkinligidadir. Bunda gap UseNet, FTP, Telnet va boshqalar kabi Internet xizmatlari ustida ketyapti. Web orqali siz gazetalardagi ma’lumotlarni, turli yangiliklarni, turli sohaga oid ma’lumotlarni, kitob va jurnallarni, kompakt disklarni sotib olish uchun pul sarflamasdan, eng muhimi ortiqcha kuch sarflamay, biror joyga kitob, gazeta, kompakt disk va hokazolarni izlab bormasdan, ish joyingizda bir zumda olasiz. Bu asrimizning katta mo’jizasi emasmi axir. Shu joyda bir misol keltiraylik. Bizda soliq tizimida daromadlarni deklaratsiya (e’lon) qilish joriy qilindi. Shu munosabat bilan soliq idorasiga vaqtni ketkazib borib yurmasdan, avvaldan tayyorlangan Web sahifa orqali tegishli blankani to’ldirsangiz kifoya, qanchadan-qancha fuqarolarning vaqti tejaladi. Asabni joyida qolganligini aytmaysizmi?
WWWning yaratilish tarixiga biroz nazar tashlasak, 1989 yili CERN (Yevropa elektron zarralar fizikasi laboratoriyasi) tadqiqotchilari o’z oldilariga shunday tizim yaratish masalasini qo’yishadiki, bu tizim turli ilmiy guruhlar o’zaro aloqa qilishlarini ta’minlashi kerak edi. CERN tadqiqotlarida turli shaharlarda faoliyat ko’rsatuvchi ilmiy markazlar va doimiy axborot almashishga qiziqqanlar qatnashdilar. Biroq bu oson kechmadi, matnni ko’rish yoki grafik tasvirlarni ko’rishda doimo qidirilayotgan hujjatning joylashgan o’rnini qidirishga va bu harakatlarni bajarish uchun bir necha amaliy dasturlardan foydalanishga to’g’ri keldi. TelNet, FTPlarga o’xshash, grafik tasvirlarni ko’ruvchi dasturga o’xshash dasturlar kerak bo’ldi. Shuning uchun tizimni ishlab chiqishda, maqsadga yetish uchun juda ko’p oraliq qadamlardan foydalanildi. 1990 yil oxirida CERN tadqiqotchilari matn va grafik holatlarda ko’rish uchun NeXT oilasiga tegishli dastur yaratishdi. 1991 yilda WWW tizimi CERN da keng foydalanila boshladi. WWWning dastlabki foydalanuvchilariga gipermatnli hujjatlar va UseNet telekonferensiya maqolalariga kirish huquqi berildi. Rivojlanish bosqichida Internet servis turlariga interfeys qo’shildi (WAIS, FTP va boshqalarga o’xshash); 1992 yili CERN WWW loyihasi to’g’risida juda keng ma’lumot tarqatishni boshladi. Internetning butun jahon jamiyati tomonidan tan olinishi turli xil, rang-barang ma’lumotlarga kirish imkoniyati paydo bo’lganidir. Ko’p sonli WWW serverlari yaratildi. Ba’zi jamoalar WWWdan foydalanuvchilar uchun ishlashni osonlashtiruvchi dasturlar yozishga kirishishdi. 1993 yildan boshlab WWW Internetning resurslari ichida eng ommaviysiga aylandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
