Mavzu: vaqtli qatorlarning additiv va multiplikativ modellari

Hududiy qishloq xo‘jaligi mahsuloti hajmi, mlrd. so‘m (Y)	Hududiy iqtisodiyotga kiritilgan investitsiyalar hajmi, mlrd. so‘m (X1)	Hudud qishloq ho‘jaligida bandlar soni, ming kishi (X2)
Hududning qishloq xo‘jaligi ekin maydoni, ming ga (X3)
2010	27126,8	16463,7	949,7	1711,4
2011	35196,3	19500,0	1199,6	2264,8
2012	44386,0	24455,3	1490,7	2831,6
2013	55872,8	30490,1	1847,4	3142,1
2014	68032,1	37646,2	2211,9	3601,3
2015	78530,4	44810,4	2509,0	4805,2
2016	97050,0	51232,0	3047,3	5503,5
2017	118811,0	72155,2	3668,3	6227,8
2018	150889,8	124231,3	4578,5	7300,2
2019	190356,0	189924,3	5768,2	8963,7

Qo‘yiladigan savol va topshiriqlar quyidagicha tartiblanadi:

1. 
   Barcha omillar orasida juft, xususiy va ko‘plikdagi korrelyasiya koeffitsientlari hisoblansin.
   
2. 
   Eng kichik kvadratlar usuli orqali regressiya tenglamasi tuzilsin.
   
3. 
   Olingan natijalarni quyidagi mezonlar bo‘yicha tekshirib ko‘ring:
   
   • 
     Regressiya tenglamasini Fisherning mezoni bo‘yicha;
     
   • 
     Regressiya koeffitsientlarini Styudentning mezoni bo‘yicha;
     
   • 
     Natijaviy ko‘rsatkichda avtokorrelyasiyaning mavjudligini Darbin-Uotson mezoni bo‘yicha.
     

4. Barcha omillar bo‘yicha elastiklik koeffitsientlari hisoblansin va iqtisodiy ta’rifi berilsin.
5. Determinatsiya koeffitsientlari hisoblansin va ularning iqtisodiy ma’nosi aniqlansin.


Uslubiy ko‘rsatma: Muammoni hal etish uchun amalga oshirilishi lozim bo‘lgan vazifalar:

1. 
   Modelda qatnashadigan omillarni tanlash:
   

a) xususiy korrelyasiya koeffitsientlarini aniqlash;
b) juft korrelyasiya koeffitsientlarini aniqlash.

2. 
   Regressiya tenglamasi parametrlarini eng kichik kvadratlar usuli yordamida aniqlash.
   
3. 
   Olingan regressiya tenglamasi ahamiyatligini barcha mezonlar bo‘yicha tekshirib ko‘ring:
   

a) Approksimatsiya hatosi.
b) Fisherning mezoni.
c) Styudentning mezoni.
d) Determinatsiya koeffitsienti.

4. 
   2020-2024 yilga ishlab chiqarish hajmini eng yaxshi model bo‘yicha bashorat qilish kerak.
   

Endogen omil va unga ta’sir etuvchi ekzogen omil ko‘rsatkichlarining mohiyati ko‘riladigan bo‘lsa, ta’sir etuvchi omillar sifatida kapital, mehnat hamda ishlab chiqarish omillarini ifodalovchi omil ko‘rsatkichlari asosida ishlab chiqarish modeli ko‘rinishidagi modelga yaqin bo‘lgan bog‘lanishga ega bo‘linadi. Ajratib olingan asosiy endogen va ekzogen omillarning bog‘lanishi asosida yuz berayotgan o‘zgarish trendlarini aniqlash maqsadida yuqoridagi vaqtli qator ko‘rinishidagi ma’lumotlarni EViews10 dasturidan foydalangan holda tahlil qilinadi.

Dasturiy paketdan foydalangan holda aniqlangan trend modellari asosida 2020-2024 yillarda hududiy qishloq xo‘jaligi mahsuloti hajmi o‘zgarishining istiqboldagi ko‘rsatkichlari hamda ularni hisoblash uchun eng qulay modellar ro‘yxati keltirildi.