Мавзу: Валюта курси


Валюта рискларини бошкариш масалалари



Download 0,97 Mb.
bet44/54
Sana21.02.2022
Hajmi0,97 Mb.
#23001
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54
Bog'liq
“Халкаро валюта кредит муносабатлари

3. Валюта рискларини бошкариш масалалари.
Валюта рискларини бошкариш масалаларига: - валюта хаф-хатарлари даражасини аниклаш ва улчаш;

  • рискларни бошкариш стратегияларини танлаш;

  • валюта рискларини камайтириш;

  • валюта рискларини суеурталаш ва бошка масалалар киради.

Валюта рисклари даражасини икки хил усулда тушуниш мумкин:

  • шартнома валютасини туери танлаш;

  • валюта позициясини бошкариш.

Ташки иктисодий шартномаларда шартнома валютасини туери тиклаш усули томонлар келишувига асосан кулланилади. Бунда валюта курсининг узгариши кайсидир бир томон учун кулай булган холда шартнома шу валюта урнатилади. Экспортер учун бундай валюта “кучли”, яъни муддат утиши билан курси ошиб борадиган валюта кулай хисобланади.
Импортер учун эса курси тушиб борадиган “кучсиз” валюта кулай хисобланади. Лекин шуни назарда тутиш керакки валюта курсининг харакати пронози хаддан ташкари юкори булмаслиги керак. Бундан ташкари шартнома валютасини тиклаш кийинчилик туедиради, яъни иштирокчиларнинг манфаатлари бир-бирига карама-карши булиши мумкин. Бу холатда шартнома валютасини танловчи шартноманинг кайсидир пункти буйича (бехо, кредит, таъминланганлик ва б) ён беришга мажбур булади, бу эса хар доим хам булавермайди ёки кулай эмас.
Ташки иктисодий шартномаларда валюта позициясини бошкариш усулидан турли мамлакатлар вакиллари билан бир канча ташки иктисодий шартномалар тузадиган банклар, корхоналар фойдаланишади. Бу усулнинг мазмуни шундаки, банкнинг (крхонанинг) тузилган шартномалар буйича валюта мажбуриятлари ва талаблари баланслаштирилиб борилади. Бунга икки йул билан эришиши мумкин:
а) экспорт ва импорт шартномалари бир вактда тузилган пайтда шунга эътибор бериш керакки, шартномалар бир хил валютада тузилсин ва тулов муддатлари тахминан бир бирига мос тушсин. Бундай хiлатда экспорт буйича валюта курсининг узгиришидан келадиган зарарлар импорт буйича келадиган фойдадан копланади ёки аксинча;
б) агар банк ёки корхона факатгина бир хил турдаги ташки иктисодий фаолият билан шуеулланса, валюта струкурасини диверсификация килиш максадга мувофик, яъни шартномалар курс харакати бир-бирига карама-карши булган турли валюталарда урнатилиши керак.
Валюта хавф-хатарларини фойдаланилади:

  • валюта шархлари ёки изохлари;

  • форвард операциялари.

Валюта изохлари узида шартнома текстни таркибига кирадиган кушимча шартларни намаён килади. Валюта изохи тулов валютаси курси изох валютаси курсига нисбатан узгарганда, тулов суммаси шунга пропорционал равишда кайтадан куриб чикилиш кераклигини талаб килади.
Валюта изохлари валюта ва товар бозорларидаги узгаришларни (туфайли) хисобга олган холда туланадиган тулов хажмини белгилайди. Бу валюта хавф-хатарларидан суеурталанишнинг энг куп таркалган усулидир.
Валюта изохлари эгри ва туери валюта изохларига булинади.
Эгри валюта изохи товар бахоси халкаро хenоб-китобларда кенг таркалган валюта (Масалан, АКШ доллари, Япония иенаси, немис маркаси ва б) кайд килинган, тулов эса бшка пул бирлигида одатда миллий валютада амалга оширилган вактда кулланилади. Изох тексти тахминан куйидагича булиши мумкин:
“кайд килинган бахо АКШ долларида тулов, Япония иенасида. Агар АКШ доллари курси Япония иенасига нисбатан тулов куни келган вактда шартнома белгиланган кундаги курсларига караганда узгарса, шунга муносиб равишда шартномадаги товар бахоси ва тулов суммаси хам узгаради”.
Туери валюта изохи шартнома валютаси ва тулов валютаси бир хил булган вактда кулланилади. Аммо тулов хажми шартнома валютасининг курси бошка бир баркарор валюта курсига нисбатан узгариши асос килиб олинган холатда белгиланади. Бундай баркарор валюта изох валютаси деб аталади. Туери валюта изохи валютанинг сотиб олиш кийматини аввалги холада ушлаб туриш учун кулланилади. Бундай изох матни тахминан кауйидагича:
“кайд килинган товар бахоси ва тулови АКШ долларига. Агар тулов муддати келган вактда Нью-Йорк валюта бозорида доллор курси япон иенасига нисбатан шартнома белгиланган кундагига караганда паст булса, шунга муносиб равишда АКШ долларидаги товар бахоси ва тулов суммаси ошади”.
Валюта рисклари суеурталанишининг яна бир тури бу форвард операцияларидир. форвард операциялари суеурталашда форвард копланиши, яъни бахо хавф-хатарига карши суеурталашни билдиради. Форвард коплаш операциялари валюта курсининг узгариши натижасида юзага келадиган хавф-хатарларни суеурталаш максадида утказилади.
Форвард валюта операциялари икки иш кунидан кам булмаган вактда амалга оширилади. Валюта бозорларида форвард битимларининг амалга оширишнинг куйидаги стандарт муддатлари мавжуд:

  • 1 хафта;

  • 1 ой;

  • 3 ой;

  • 9 ой;

  • 12 ой;

Юкорида айтиб утганимиздек валюта хавф-хатарларини суеурталашда форвард валюта шартномаларидан фойдаланилади.
Масалан, америкалик экспортер англиялик импортерга 30 кун мобайнида тулаш шарти билан 1 000 000 фунт стерлингга махсулот сотаяпти.
Шу пайтда “спот” курс 1.9000, форвард курс эа - 1.8500 ф.ст. 30 кундан кейин хакикатдаги алмашув курси - 1.8700 долл? (ф.ст. шартнома тузилган вактда экспортернинг бухгалтерия китобида, худди шундай дебиторлик счётида хам 1 900 000 доллар акс этирилган. Лекин экспортерни валюта рисклари ташвишга солади. Шунинг учун у форвард битимини тузиши, яъни 1 8500 долл. ф.ст. курс билан конвертирланадиган доллардаги суммага эга булиши мумкин. Шундай килиб у 50.000 доллар сарфлаб (валюта рискларидан химоялаш учун), 1850000 доллар маблаега эга булади. Фирма суммани тулалигича инкассация килиб яна 30 кун кутши ва алмашув курси юкорирок булган вактда купрок даромад олиши мумкин.
Агар (80 кундан кейин) хакикатдаги курс 1.8700 долл. ф.с. оладиган булсак, экспортер бошланеич суммадан (1900000 доллардан) бир канча кам булган ва форвард шартномасидаги маблае (1 850 000 доллар)дан куп булган - 1 870 000 долларга эга булади. Долар курси 18000 долла ф.ст.га ошиб кетган такдирда форвард шартномаси оркали экспортер янада яхширок самарага эришга булар эди.
Валюта рискларини олдини олишнинг яна бир тури бу валюта опционларидан фойдаланишдир. Валюта опциони бу кимматбахо коеоз булиб, у уз эгаси маълум микдордаги валютани белгиланган курс буйича белгиланган вактда сотиш ёки сотиб олиш хукукини беради. Форвард битимларидан фаркли равишда валюта опционлари уз эгасига мажбурият юклайди7 Валюта опционнинг икки тури мавжуд:
а) кал апуцион;
в) пут опцион.
Коль опцион валюани сотиб олиш хукукини беради. Пут опцион эса валюталарни сотиш хукукини беради.
Опционнинг икки хил стандарти мавжуд:
а) европача опцион, бунда опцион эгаси муддати тугагандан сунггина уни ишлатиш хукукига эга;
б) америкача опцион, бунда опцион эгаси опциондан битим даври мобайнида холаган вактда ойдаланишши мумкин.
Валюта рискларини бартараф килишда валюта опционидан фойдаланила бошланига хали куп вакт булгани йук. Валюта опционидан фойдаланишни куйидаги мисолда куришимиз мумкин:
Айтайлик, америкалик экспортер алмашув курси 19000 долл. ф.ст. булган актда анлглиялик импортерга 1000000 ф.ст. суммадаги товарни сотишга карор килди. Худди шу пайтда Филадельфия фонд биржасига келди ва уларги фунт стерлингни сотиб эвазига доллар олиш буйича опцион шартномасини имзолади ва 25 000 доллар микдорида премия тулади. Импортердан 1 000 000 ф.ст. олиш вактида экспортер опционни (унга) сотиш ёee сотмасликни хал килиш керак. Агар жорий алмашув курси 19000 дол. ф ст. дан юкори булса, экспортер опциондан воз кечади, чунки у фукт стермингдаги пулларини бозор кусида конвертрлаб купрок маблаега эга булади. Туери у 25 000 доллар йукотади: лекин бу сумма суеурта ролини бажаради.
Агар алмашув курси 19000 долл.ф.ст. дан тушиб кетса олайлик 18000 дол.ст.га экспортер опциондан фойдаланади ва фунт стерлингни келишилган курс буйича яъни 19000 долл. ф.ст. дан алмаштирилади. Унинг счетига 25 000 доллар премия тулаганлиги хисобига 1 900 000 доллар келиб тушади.
Шуни алохида айтиб утиш керакки тушумлар (туловлар) канча ва качон кели тушиши аник булган холатда фирмалар форвард битимларидан фойдаланишади. Акс холда опционлардан купрок фойдаланилади. Опцион форвард шартномаларига караганда кимматрок молиявий инструмент хисоблансада, валюта бозорлари нобаркарор булган холатларда асосан опционлар кулланилади.
ХУЛОСА
Узбекистон Республикасида хам валюта хавф-хатарларини олдини олиш максадида бир канча чора тадбирлар курилмокда, конун коидалар ишлаб чикарилмокда. Масалан, Узбекистон республикаси Марказий Банки томонидан Тижорат банклари учун валюта хавф-хатари келиб чикишининг асосий манбаларидан булган - очик валюта позицияларини юритиш коидалари жорий килинган. Бу коидага кура тижорат банкларида банкдарида умумий валюта позициясига уз маблаеларига нисбатан 20% лимит урганилган. Алохида олинган ягона валюта тури буйича эса 5% килиб белгиланган. Бундан ташкари Узбекистон Республикаси Марказий Банки Узбекистон валюта операцияларини ривожлантириш максадида, валюта курси узгаришларини баркарорлаштириш ва миллий валютамиз кадрини ва миллий валютамиз кадрини ошириш максадида фаол валюта сиёсати юргизмокда.



Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish