Мавзу: Қурилиш саноати корхоналарини иқтисодиёти ва ташкил этилиши

А қ Н_амор х Ф,
бу ерда Ф - асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати.

Асосий ишлаб чиқариш фондлари қурилиш индустриясидаги корхона ва ташкилотларнинг ишлаб чиқариш қувватига бевосита таъсир кўрсатади. қурилиш ташкилотларининг фонд билан жиҳозланиш даражаси қанчалик юқори бўлса, уларнинг ишлаб чиқариш қуввати ҳам шу қадар юқори бўлади. Ишлаб чиқариш қуввати - берилган машина ва асбоб-ускуналар, технологиялар ва ишлаб чиқаришни ташкил қилиш услубида (ишчилар сони ва ажратилган вақтни ҳисобга олган ҳолда) маҳсулот ишлаб чиқаришнинг (қурилиш-монтаж ишларини амалга оширишнинг) максимал ҳажми. Буни ҳисобга олган ҳолда қурилиш корхонасининг йиллик, чораклик ва ойлик ишлаб чиқариш қувватини аниқлаш мумкин. Бундан ташқари, қуйидаги формула ёрдамида корхонанинг ўртача йиллик қувватини ҳисоблаш ҳам амалиётда кенг қўлланилмоқда:

бу ерда:
Ф₁ - корхонанинг йил бошидаги асосий ишлаб чиқариш фондлари қиймати;
Ф_иш - йил давомида ишга тушириладиган асосий ишлаб чиқариш фондларининг қиймати;
В_чиқ - йил давомида ҳисобдан чиқарилган асосий ишлаб чиқариш фондларининг қиймати;
П₁ ва П₂ - асосий ишлаб чиқариш фондларининг ишга тушиш (ишдан чиқиш) пайтидан бошлаб ўтган тўлиқ ойлар сони.
Ишлаб чиқариш қувватини ва умуман асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишни ҳисоблашда бир қатор кўрсаткичлар қўлланилади. Уларни қуйидаги уч гуруҳга бўлиш мумкин:
экстенсив кўрсаткичлар - асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишнинг вақт бўйича кўрсаткичлари;
интенсив кўрсаткичлар - асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишнинг унумдорлик (қувват) кўрсаткичлари;
интеграл кўрсаткичлар - экстенсив ва интенсив омилларнинг жами таъсирини, яъни экстенсив ва интенсив кўрсаткичларнинг ҳосиласини ҳисобга олувчи кўрсаткичлар.
Мазкур кўрсаткичлар асосан асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишнинг натурал кўрсаткичлари ҳисобланади ва қуйидаги категорияларни ўз ичига олади:

• 
  асбоб-ускуналар ва машиналарнинг бандлик коэффициенти;
  
• 
  алмашинув коэффициенти;
  
• 
  асбоб-ускуналарнинг унумдорлиги.
  

Улар билан бир қаторда амалиётда асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишнинг қиймат кўрсаткичлари ҳам кенг қўлланилмоқда. Улар қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: