Mavzu: Umumiy takrorlash darsi I-II-III-IV boblarni

Mavzu:Umumiy takrorlash darsi I-II-III-IV boblarni

I. DTS.O'zbekiston Respuplikasi Vazirlar Maxkamasi 2001 yil 16 oktyabr 400 sonli qarori bilan tasdiqlangan o'rta maxsus kasb-hunar ta'limining umumta'lim fanlari davlat va ta'lim standartlari: fizika bo'limi.

II.O'quv reja: 2003 yil 20.07.da tasdiqlangan."Umumta'lim fanlar"bloki I-II kurs

III. O'quv dastur. Vazirlar Maxkamasi tomonidan 2000 yil 11 avgustda tasdiqlangan.

Mavzu:Umumiy takrorlash darsi I-II-III-IV boblarni

Darsning maqsadi:

ta'limiy: Talabalarni I-II-III-IV boblardan mexanik jismlarning harakat qonunlari,harakatni vujudga keltiruvchi sabablar,materiyaning xossalari va yuqoriga otilgan jismning harakatiga doir fizik bilimlarni o'quvchi ongiga shakllantirish ko'nikma va malakalar hosil qilish.

tarbiyaviy: O'quvchilarga ekalogik va iqtisodiy tarbiya berish.Kasbga mehr hissini uyg'otish.Sportga qiziqtirish

rivojlantiruvchi: Mustaqil va erkin fikrlash fikrlarni umumlashtirish qobiliyatlarini o'stirish, talabalar ilmiy dunyoqarashni kengaytirish hamda materiya to'g'risida tasavvurlarga ega qilish.

Yangi mavzu o’ganishda DTS tomonidan qo’yilgan talablar:

O’quvchilarga knematikaning vazifalari,jismlarning ilgarilanma harakati, jismning fazodagi vaziyatini va dinamika vazifalari, Nyuton qonunlari,kuchlarni qo’shish,o’lchash, taqosslashni, kuch va jism impulslarini saqlanish qonunlarini, tabiatdagi tebranma harakatlar haqida umumiy ma’lumotlarni bilish.

Darsning turi: Nazariy

Darsning metodi: savol- javob, test savollari , suhbat.

Fanlar bilan bog'lanishi: matematika, geometriya, astronomiya

Darsning jixozlanishi: Test savollari, aqliy hujum,va boblarga I-II tajriba qilish (zoldir va qog'ozni tashlab yuborish javobi o'quvchilarga havola qilinadi)zoldir va qog’oz.Deaproektor “svet-2”(yordamida Rimkrevch 1266 masalani echimi ekranga tushiriladi.

1.Tashkiliy qism:

a) Salomlashish

b) Navbatchi axbarotini tinglash

v)O'quvchilarni va sinf xonasini darsga tayorgarlik darajasini tekshirish va tartibga keltirish.

O’nilgan mavzuni mustahkamlash : 1.O'zbekistonda dastlabki 200 raqamli telefon stansiyasi qaerga va qachon ishga tushirilgan

2.Zamonaviy aloqa vositalarining ish prinsipi dastlabki radio telefon aloqadan farq qiladimi

3.Internet tarmog'ining qulayliklari.

4. Butun dunyoda internet tarmog’idan qancha odam foydalanadi?

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.Fizika I qism Akademik lisey va kasb hunar kollejlari uchun. (11-sinf darslik Fizika). Axborotnoma 2001 yil 11-12-son.

Mavzu bayoni:

Mexanikaning jismlar harakati qonunlarini bu harakatni vujudga keltiruvchi sabablarsiz o’rganadigan bo’limiga Knematika deyiladi.

Jismlarni, yoki jism qismlarining bir-biriga nisbatan o’rnining o’zgarishiga mexanik harakat deyiladi.

Dinamika jismlarni harakat qonunlarini, bu harakatlarni vujudga keltiruvch va o’zgartiruvchi savollarni o’rganadi. Makon va zamonda ro’y beradigan barcha jarayonlarni tartibga solib turadigan qonunlar saqlanish qonunlari deyiladi.

1.Nyuton kim va uning fizika fanidagi xizmatlari nimalardan iborat?

2.Nyutoning qonunlarining ahamiyati nimalardan iborat?

3.Jism oladigan tezlanish massaga va kuchga bog’liqmi?

4.Yopiq sistema deb qanday sistemaga aytiladi?

5.Butun olam tortishish qonuniga beshta misol keltiring?

O’quvchilarga o’tilgan mavzular bo’yicha test savollari va masalalar mustaqil ishlash uchun beriladi.

Masalalar echish

1. masala 18 km /soat tezlik bilan harakatlanganda 40 kN ga teng qarshilik kuchini engadigan traktr dvigateli erishadigan quvvatni aniqlang.

Berilgan: v=18km /soat=5,0 m/s, F=40kN=4,0*10^4 N	Yechish: Masalaning shartiga ko’ra traktorning tortish kuchi 40 kN ga teng. Demak quvvatni N=F*v	Hisoblash: N=4.0*10^4*5.0W=20*10^4W= 200kW javob N=200kW
N-?

2. masala 60 N kuch jismga 0,8 m/s² tezlanish beradi.Qanday kuch bu jismga 2 m/s² tezlanish beradi.

Berilgan : F1=60 N; a1=0,8m/s^2; a2=2m/s^2; m=m1=m2 _________________ F2=?

Yechilishi: Ikkinchi hol uchun Nyuton-ning ikkinch qonunini yozamiz F2=m2*a2=ma2 Ushbu ifodadan foydalanish uchun massasining qiymati etish-maydi va shuning uchun ham birinchi hol uchun Nyuton-ning ikkinchi qonunini yozamiz F1=m1a1=ma1 Ushbu ifodadan m ni aniqlab m=F1/a1 uni dastlabki formulaga qo’yamiz F2=F1*a2/a1 berilganlardan foydalansak:

Hisoblash: F2=60*2/08N=150N Javob: F2=150N

3.masala O'zgarmas F kuch ta'sirida vagon S=5 m yo'lni o'tdi va 2m/s tezlik oldi .

Agar vagonning massasi m=400kg va ishqalanish koeffitsiyenti =0,01 bo'lsa ,kuch bajargan A ish aniqlansin.

Berilgan: F=const; s=5 m; v=2 m/s; m=400 kg; =0,01. ________ A=?

Yechilishi: Kuch bajargan ish A,vagonni ko’chirish A0 va unga kinetik energiya T berish uchun bajarilgan ishlarning yig’indisi-ga teng A=A0+T Bu erga A0- ishqalanish kuchiga qarshi bajarilgan ish A0=FishqS=PS=mgs Bu erda Fishq=P va og’irlik kuchi P=mg ekanligini e’tiborga oldik. O’z navbatida vagoncha olgan kinetik energiya T=mv^2/2 Shunday qilib, F kuch bajargan ish A=mgs+m v^2/2 Berilganlardan foydalanib

Hisoblash: A=0,01*400*9,8*5J+1/2*400*4 J=996J Javob: 996J

4. masala. Tortishish maydoninng Yer sirtidan h=1000 km balandlikdagi kuchlan ganligi g aniqlansin.Yerning radiusi va Yer sirtidagi erkin tushish tezla nishi ma'lum deb olinsin.

Berilgan: h=1000 km=10^6m; gver=9,8 m/s^2; Ryer=6,37*10^6 m ____________ g=?

Yechilishi. Yerning tortishish maydoni kuchlanganligi g=F/N ifoda bilan aniqlanadi. Bu erda m Yer sirtidan h balandlikda sinalayotgan jismning massasi Shu jism va Yer orasidagi tortishish kuchi F=G mMyer/(Ryer+h)^2 Kuch uchun topilgan ifodani o’niga qo’yib g=GMyer/( Ryer+h)^2={G*Myer/ Ryer*R^2yer/R yer+h= =g yer* R^2yer/( Ryer+h)^2 Bu yerda g yer=G*Myer/ /R^2yer ekanligi e’tiborga olindi. Berilganlar yordamida

Hisoblash: g=9,8*(6,37*10^6)^2N/(6,37*10^6+10^6)kg=7,3n/kg Javob: g=7,3N/kg

Test savollari

Elektrostatik maydonda potensial yuqoriga tomon ortib bormoqda.

maydon kuchlanganligi vektori qaysi tamonga bo'ladi?

A) 45

B) yuqoriga

C) chapga

D) o'ngga

E) pastga

2. Quvvati 500 Vt bo'lgan elekrtplitkada 50s ichida qancha energiya ajralib

chiqadi?

A)25

B)23

C)20

D)27

E)30

3. Qaysi qonun tabiatdagi jarayonlarning yo'nalishini ko'rsatadi?

A)Termodinamikaning II qonuni

B)Termodinamikaning I qonuni

C)Energiyaning saqlanish qonuni

D)Zaryad miqdorining saqlanish qonuni

E)massaning saqlanish qonuni.

4. Yerga erkin tushayotgan jism beshinchi sekund oxirida qanday tezlikka

erishadi (m/s)?

A)5

B)50

C)40

D)10

E)45

5. Massasi 1kg bo'lgan jism qiya tekislik bo'ylab 5m/s kvadrat tezlanish bilan ishqalanishsiz sirpanib tushmoqda. Shu jismni qiya tekislik bo'ylab yuqoriga shunday tezlanish bilan tortish uchun qancha kuch kerak bo'ladi (N)?

A)5

B)6

C)10

D)20

E)25

6. 24m balandlikka har minutda 1300 l suv chiqaradigan nasosning foydali quvvatini toping (kVt).

A)5,2

B)5,3

C)5,5

D)6

E)4,2

Aqliy hujum.

So’zlarni esga saqlang va xatosiz yozing (So’zlar bir marotaba o’qiladi)

1.vektor

2.ko’chish

3.ishqalanish

4.impuls

5.tortishish

6.inertsiya

7.harakat

8.tezlik

Baholash: dars davomida talabalar to'plagan ballar umumlashtirib dars oxirida jamlanadi va e'lon qilinadi.

Uyga vazifa:Fizikadan masalalar to’plami 25 –69-104-130 betlardagi masalalarni echib kelish