|
17.Mavzu.Jamiyatning siyosiy hayoti mafkura va ma'naviyatning o’rni.. Reja:
1. Siyosat va siyosiy ong.
2. Ichki va tashqi siyosat .
3.Markaziy osiyoda siyosat masalasi.
4.O'zbekistonda huquqiy demokratik islohotlar.
Kishilik jamiyatini siyosatsiz tasawur etish qiyin. Siyosat orqali ijtimoiy hayot boshqariladi, tartibgasolinadi, o'zgartiriladi va rivojlantiriladi. Siyosat — yimon-cha «polis» — davlat so'zidan olingan bo'lib, davlat va jamiyat ishlari bilan bevosita shug'ullanish jarayonini anglatadi. Siyosat — bu jamiyat hayotining xilma-xil sohalarida ro'y be-radigan oddiy va murakkab vazifalarni hal qilishga, aniq maqsadlarga erishishga qaratilgan faoliyat yoki vositadir.
U yoki bu siyosat yuritilishi sinflar, ijtimoiy guruhlar, millat va elatlar o'rtasidagi munosabatlarni uyg'unlashtirish faoliyatiga bog'liq bo'lib, uning markazida davlat turadi. Ana shu davlat hokimiyatini qo'lga kiritish, saqlab qo-lish, undan samarali foydalanish bosh masaladir. Siyosat yuritishdagi eng muhim va mohiyatli yo'nalish davlat
hokimiyatini qurishdir. Siyosat deganda davlat ishlarida qatnashish, davlat faoliyatini yo'naltirish, uning shakllari, vazifalari va mazmunini belgilab berishni tushunamiz.
Jamiyat o'zgarishi bilan «siyosat» tushunchasining maz-muni ham o'zgarib boradi. Davlatlarda hokimiyatlarning ajra-tilishi, hokimiyat vakolatlarining quyi organlarga berilishi, partiya tizimlarining, maxsus manfaatlar asosida birlashgan ko'p va xilma-xil guruhlarning rivojlanishi sababli siyosatning mazmuni davlat faoliyati bilan cheklanib qolmaydi. U no-davlat tashkilotlarning faoliyatini ham o'z ichiga oladi.
Siyosat — iqtisodiyotning jamlashtirilgan ifodasidir, uning umumlashuvi va- oxiriga yetishidir. Turli ijtimoiy gumhlar, tabaqalarning iqtisodiy manfaatlari xuddi shu siyosatda to'la va har tomonlama ifodalanadi. Siyosat iqti-sodiyotga, iqtisodiy bazisga faol ta'sir ko'rsatish xususiya-tiga ega. Shuning uchun kishilarning siyosiy ongini shakl-lantirish va rivojlantirish katta ahamiyat kasb etadi. «Agar iqtisodiy o'sish, taraqqiyot, — degan edi I. Karimov,— jami-yatimizning tanasi bo'lsa, ma'naviyat-ma'rifat va siyosiy ong yetukligi uning ruhi, aqli va jonidir».
Siyosiy ong turli ijtimoiy guruhlarning davlat hokimi-yatiga, siyosiy tashkilotlarga, ularning jamiyat hayotidagi roliga, boshqa davlatlar va millatlar bilan munosabatlar hamda shu kabilarga qarashlarning tizimga solingan nazariy ifodasidir. Siyosat o'zining ijtimoiy mohiyatiga ko'ra beqiyos bir san'atdir. U faoliyatning murakkab so-hasi bo'lib, davlat va jamoat arboblari, hukmron siyosiy kuchlar va partiyalarning keng jamoatchilikni o'z ta'sirlarida saqlab turishlarida ustunlik bilan harakat qi-lishidan iborat. Siyosat — bu o'ylab bosilgan qadam, ke-lishuvlar, yon berishlar, siquvlardir. Siyosat — bu ba'zida ayyorlik qilish, aldash, ba'zida ishontirishdir.
Siyosat o'zining mohiyati va xususiyatlariga ko'ra adolatli hamda adolatsiz siyosatga bo'linadi. Adolatli, taraqqiyparvar siyosat xalqlarning tub manfaatlari va ehti-yojlarini izchil himoya qiladi. Bunday siyosat ijtimoiy taraqqiyotning dolzarb vazifalarini hal etish vositasi bo'lib xizmat qiladi. U eskirgan, umrini yashab bo'lgan tartib larni bartaraf qilishga hamda hayotning yangi tarzlari, ishlab chiqaruvchi kuchlarning yuksalishi uchun keng yo'l ochib beradi, ishlab chiqarishni rivojlantirishning yangi omillarini vujudga keltiradi, ishlovchilarning moddiy man-faatdorligini oshiradi. Bunday siyosat tarixning obyektiv yo'nalishiga mos keladi va uni jadallashtiradi.
Taraqqiyparvar siyosat ishlab chiqaruvchi kuchlar, fan, madaniyatni g'oyat yuksaltirib, xalq farovonligini ta'minlaydi. U tekinxo'rlik, ochlik, qimmatchilik va qahatchilikka qarshi qaratilgan bo'ladi. Tabhy resurslardan oqilona foydalanishni qaror toptirishda, atrof-muhitning tozaligi va sofligini, inson salomatligini muhofaza qihshda muhim ahamiyat kasb etadi.
Adolatsiz siyosat ijtimoiy taraqqiyotga to'sqinlik qilishga, ayrim siyosiy kuchlarning manfaatlarini himoya qilishga, demokratiyani bo'g'ishga, ommani zo'rlik, do'q-po'pisalar bilan saqlab turishga sabab bo'ladi.
Siyosat o'zining tuzilishiga siyosatga bo'linadi. Ichki siyosat —
bu subyektlarning mamlakat amalga oshiradigan faoliya-tidir. Ichki siyosat quyidagi tur yoki yo'nalishlarga bo'linadi: iqtisodiy, ijtimoiy, milliy, demografik, agrar, texnikaviy, ekologik, madaniy, kadrlar, harbiy, geopolitik siyosat va h.k. Tashqi siyosat ham o'zining maqsad va mohiyatiga ko'ra bir xil bo'lmaydi. Davlat hokimiyati va vazifalariga ko'ra tinchliksevar siyosat, tajovuzkor siyosat bo'lishi mumkin. Tinchliksevar siyosat — bu xalqlarning, barcha mehnatkashlarning tub manfaatlarini xalqaro may-donda himoya qiladigan faoliyatdir. Xalqaro munosabat-larni sog'lomlashrishga, tinch-totuv yashash qoidalarini amalga oshirishga, tinchlikni mustahkamlashga, xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishga qaratiladi. Tajovuzkor siyosat—bu xalqaro maydonda talonchilik qilishga, boshqa xalqlarni arosatga solishga qaratilgan faoliyatdir. Bu siyosat reaksion guruhlarning manfaatlariga mos keladi. Tarix shuni ko'rsatadiki, o'z boyliklarini ko'pay-tirishga intiluvchi hukmron doiralar u yoki bu davlatga, xalqlarga, millatlarga qarshi tajovuzkor siyosat olib boradi.
Ular o'z siyosatini o'tkazish uchun zo'rlikdan, qurolli kurashdan, bo'hton hamda uydirmadan va boshqa vosita-lardan keng foydalanishadi. Militarizm va qurollanish poygasi misli ko'rilmagan miqyoslarda o'sadi. Bu siyosat xalqlar, davlatlar orasiga ishonchsizlik va dushmanlik urug'ini sochuvchi, urush olovini yoqish siyosatidir. Bu siyosat xalqlarga behisob kulfatlar keltiradi, butun-butun xalqlarni yuz yillab qullik asoratida yashashga mahkum eta-di. Bu siyosat xalqlarning manfaatiga batamom yotdir.
Demak, siyosat — davlatni, jamiyatni boshqarishda muayyan maqsadlarg% erishishni ko'zda tutuvchi, turli ijtimoiy guruhlar hamda davlat o'rtasidagi munosabatlar muvozanatini saqlab turuvchi, xalqning iqtisodiy, ijtimoiy, ma'naviy ehtiyojlarini qondirish yo'1-yo'riqlarini ishlab chiqib, amalga oshiruvchi vositadir. Siyosat tushunchasi Markaziy bo lib, bu haqda ko plab yozma ma'lumotlar qolgan. Jumladan, XI asr buyuk mutafakkiri Yu-suf Xos Hojib o'zining mashhur «Qutadg'u bilig» asarida shunday degan edi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
