Mavzu: Turmush, uning darajasi va inson taraqqiyoti Reja

aholi daromadlari tengsizligi indeksi (Jini koeffitsienti) ko`rsatkichi qo`llaniladi.
Djini koeffitsienti chizmadagi Lorents egri chizihi bilan mutloq tenglik chizig’i
o`rtasidagi yuzaning 0FE uchburchak yuzasiga nisbati orqali aniqlanadi. Bu
ko`rsatkich qanchalik katta bo`lsa, (ya`ni 1,0 ga yaqinlashsa) tengsizlik shuncha
kuchli bo`ladi. Jamiyat a`zolari daromadlari tenglashib borganda bu ko`rsatkich 0
(nol')ga intiladi. Masalan, keyingi yarim asr davomida Jini indeksi Buyuk
Britaniyada 0,39 dan 0,33 ga qadar, AqSHda esa 0,38 dan 0,34 ga qadar pasaygan
(1-rasm).
Bozor iqtisodiyoti sharoitida daromadlar tengsizligini keltirib chiqaruvchi
umumiy omillar ham mavjud bo`ladi. Bularning asosiylari quyidagilar:
- kishilarning umumiy (jismoniy, aqliy va estetik) layoqatidagi farqlar;
- ta`lim darajasi va malakaviy tayyorgarlik darajasidagi farqlar;
- tadbirkorlik mahorati va tahlikaga tayyorgarlik darajasidagi farqlar;
- ishlab chiqaruvchilarning bozorda narxlarni o`rnatishga layoqatliligi
(bozordagi hukmronlik darajasidan kelib chiqib) darajasidagi farqlar.
Bunday sharoitda davlatning daromadlarni qayta taqsimlash vazifasi
daromadlar tengsizligidagi farqlarni kamaytirish va jamiyat barcha a`zolari uchun
ancha qulay moddiy hayot sharoitini ta`minlashga qaratiladi.
Daromadlar tengsizligi kamayishining taxminan 80 foizini asosan transfert
to`lovlari taqozo qiladi. Aniqroq aytganda davlat transfert to`lovlari eng past
daromad oluvchi kishilar guruhi daromadining asosiy qismi (70-75%)ni tashkil
qiladi va qashshoqlikni yumshatishning eng muhim vositasi hisoblanadi.

3.Turmush sifatini oshirish yo’llari
Mamlakatimizda aholini samarali muhofaza qilishga yo`naltirilgan maqsadli
chora-tadbirlar hamda yuqori iqtisodiy o`sish va bandlik sur`atlari aholi
farovonligini oshirishni ta`minlamoqda.
Aholi real daromadlarining oshishida asosiy omil bo`lib, makroiqtisodiy
sharoitning qulayligi, iqtisodiy o`sishning tez sur`atlarda oshishi, inflyatsiyaning
sezilarli darajada pasayganligi, iqtisodiyotdagi tarkibiy o`zgarishlar va aholini aniq
ijtimoiy himoya qilishning kuchayganligi qisoblanadi.
Aholi daromadlari - bu alohida shaxs yoki oila (uy xo`jaligi) tomonidan turli
manbalardan ma`lum davr mobaynida olinadigan va iste`mol, jamg’arma, turli
yig’im va soliqlarga sarflanadigan pul va natural tushumlar majmuidir.
Aholi daromadlari asosan pul daromadlari va natural shakldagi daromadlardan
tashkil topadi. Bozor munosabatlari rivojlanib borgan sari aholi pul
daromadlarining salmoqi sezilarli darajada oshib, uning tarkibiy tuzilishi ham
takomillashib boradi (2-chizma).
Aholi daromadlari darajasiga baho berish uchun nominal va real daromad
tushunchalaridan foydalaniladi.