Mavzu: Turli muhitlarda elektr toki Reja

Tеxnikada elеktrolizni qo`llanishi.
Sof moddalami ajratish. Elektroliz hodisasi texnikada va sanoatda keng qo’llaniladi. Bu usul bilan toza moddalar: temir, marganes, xrom, mis, rux, xlor, ftor va boshqa moddalar ajratib olinadi. Masalan, toza misni mis sulfat eritmasidan (mis kuporosidan) ajratib olishdan oldin dissotsiatsiya ro’y beradi:
CuSO4=Cu+2 + SO4-2
So’ngra esa mis kationlari elektr maydoni ta'sirida katodga tomon harakat qiladi
va unda neytrallashib mis atomini hosil qiladi:
Cu+++2e - Cu
Galvanotexnika. Metalldan yasalgan detallar va asboblarni zanglamaydigan
qoplama bilan qoplash usuli galvanotexnika ham sanoatda keng qo’llaniladi. Tez
oksidlanadigan metallardan yasalgan narsalaring sirti qiyin oksidlanadigan: nikel,
kumush, rux va boshqalar bilanqoplanadi. Nikellangan buyumlar: samovar, choynak, pichoq, qoshin sanchqilar shu usul bilan hosil qilinadi (5-rasm).
Narsalarning sirtini oksidlanmaydigan metallar bilan qoplsh galvanostegiya deyiladi.Bu usul eng arzon, qulay va tez bajariladigan usuldir.
Masalan, nikel bilan qoplash kerak bo’lgan buyumni yaxshilab tozalab, so’ngra
elektrolitik vannaga tushiriladi. Vannaga nikelning ikkilamchi tuzining ammiakdagi eritmasi solinadi. Anod sifatida rtikel parchasi olinsa, buyum katod vazifasini o’taydi. Ma'lum vaqt tok o’tkazilib, nikel qatlamining kerakli qalinligi hosil qilinadi. Buyumlarni kumush yoki oltin bilan qoplashda kumush va oltin tuzlarining eritmalaridan foydalaniladi. Biror shaklni hosil qilish uchun buyum sirtiga metallni elektrolitik cho’ktirish usuli galvanoplastika deyiladi.
Galvanoplastika 1836- yilda rus fizigi B.Yakobi tomonidan kashf etilgan bo’lib, tezda sanoatda keng qo’llanila boshladi. U turli barelyeflar (naqsh), haykalchalar nusxasini tayyorlash-da, kredit kartochkalari va boshqa qog’ozlarni chiqarish uchun klishe tayyorlashda foydalaniladi.
Adabiyotlar
1. Paul A. Tipler Gene Moska: Physiks For Scientists and Enginerers.
W.H Freeman and Company. Nyw York. 2008 y. 1299-1305 pp