Мавзу: Туризм жисмоний тарбиянинг таркибий қисми эканлиги ва бошқа фанлар билан алоқадорлиги

Milliy huquq 

Ko‟pchilik  mamlakatlarda  rezident  va  norezident  kompaniyalar  uchun 

turistik  faoliyat  normalari  va  rivojlanish  tamoyillarining  asosiy  konsepsiyalari 

turizm xaqida milliy qonunlar bilan mustahkamlangan. 

Norezidentlar  faoliyati  uchun  odatda  ma‟lum  cheklashlar  mavjud.  Turizm 

tashkilotchilari va turist - mijozlar munosabatlari tartibga solingan. 

O‟zbekiston    Respublikasida  bu  masalaga  qanday  qaraladi?  Shuni  alohida 

ta‟kidlab  o‟tish  kerakki,  mustaqillik  turizm  sohasiga  ham  o‟z  ta‟sirini  o‟tkazdi. 

---

41 

 

Iqtisodiyotning  mazkur  yo‟nalishida  ham  chuqur  islohotlar  boshlab  yuborildi. 

O‟zbekiston  Respublikasi Prezidentining 1992 - yil  27 - iyuldagi "O‟zbekturizm" 

Milliy Kompaniyasini tashkil yetish to‟g‟risida"gi Farmoni, 1995 - yil 2 - iyundagi 

"Buyuk Ipak yo‟li"ni qayta tiklashda O‟zbekiston  Respublikasining ishtirokini avj 

oldirish va respublikada xalqaro turizmni rivojlantirish borasidagi chora -tadbirlar 

to‟g‟risida"gi Farmoni, 1999 - yil  15 - apreldagi "2005 -  yilgacha bo‟lgan davrda 

O‟zbekiston  da  turizmni  rivojlantirish  Davlat  dasturi  to‟g‟risida"gi  Farmoni, 

ayniqsa, O‟zbekiston  Respublikasi Oliy Majlisining 1999 -yil 20 - avgustda qabul 

qilingan  "Turizm  to‟g‟risida"gi  Qonuni,  shuningdek,  O‟zbekiston    Respublikasi 

Vazirlar  Mahkamasining  va  boshqa  mutasaddi  davlat  tashkilotlarining  turizmga 

oid  qator  qarorlari,  tartiblari,  klassifikasiyalari,  yo‟l  -  yo‟riqlarida turistik  faoliyat 

olib  borilishi  uchun  zarur  bo‟lgan  me‟yorlar,  nizomlar,  qoidalar  belgilab  berildi. 

Turistik  faoliyatni  lisenziya  (ruxsatnoma)  lashtirish,  turistik  xizmat  va 

mehmonxona  xizmatini  sertifikat  (guvohnoma)  lashtirish,  turistik  faoliyatni  olib 

boruvchi  tashkilotlarni  soliqqa  tortish  masalalari  -  imtiyozlari,  sug‟urta, 

buxgalteriya hisobini tartibga solish, imtiyozli kreditlar, xalqaro turizm maqsadlari 

uchun  chegaradan  o‟tishdagi  rasmiyatchiliklar,  bojxona  rasmiyatchiliklari, 

turistlarni kirish va chiqish "viza"lari haqidagi tartiblar - qoidalar, shartnomalar va 

kelishuvlar  ham  mazkur  hujjatlarda  atroflicha  keltirib  o‟tilgan.  Turistik  faoliyatni 

yendi  boshlovchi  subyektlar  va  mehmonxona  biznesi  bilan  shug‟ullanmoqchi 

bo‟lgan yuridik shaxslar ushbu hujjatlardan albatta xabardor bo‟lmoqlari kerak.  

Shu  bois,  turizmga  oid  me‟yoriy  xujjatlardan  xabardor  bo‟lishni 

istovchilarga  2003  -  yil  "Talqin"  nashriyoti  tomonidan  chop  yetilgan  "Turizm 

huquqi"  kitobini  (mualliflar  G.  Nazarova,  M.  Mirzayev  va  boshqalar)  o‟qishni 

tavsiya  yetardik.  U  asosan  Turizm  kasb  -  hunar  kollejlari  uchun  o‟quv  qo‟llanma 

sifatida nashr yetilgan. 

Turizmga  oid  me‟yoriy  hujjatlarning  ahamiyatini  hisobga  olib,  biz 

mavzuimizning 3 - bo‟limini unga bag‟ishlaganmiz. 

Xalqaro turistik xuquq  

---

42 

 

Xalqaro  turizm    ko‟pgina  konvensiyalar,  xalqaro  shartnomalar  va  bitimlar 

bilan  tartibga  solinadi.  Dastlab  turizm  rivojlanishiga  asos  bo‟lgan,  dam  olish  va 

bo‟sh vaqtning asosiy huquqlarini ta‟minlash to‟g‟risidagi bitimga yerishildi. 1948 

-  yil  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  (BMT)  Bosh  Assambleyasi  tomonidan  qabul 

qilingan  inson  huquqlari  Umumjahon  Deklerasiyasining  24  -  moddasida  shunday 

deyiladi:  "Har  bir  inson  ish  vaqtini  oqilona  chegaralanishi  va  har  yilga  pullik 

ta‟tilni olishi, dam olishi va bo‟sh vaqt huquqiga yegadir". 1966 - yil BMT Bosh 

Assambleyasi bu shiorni tasdiqladi  va  kengaytirdi.  Iqtisodiy,  ijtimoiy  va  madaniy 

huquqlar  to‟g‟risidagi  Xalqaro  pakt  (bitim)ga  imzo  chekkan  davlatlar  har  bir 

insonning "dam olish, bo‟sh vaqt, ish vaqtini oqilona cheklash, davriy pullik ta‟til 

hamda  bayram  kunlari  uchun  to‟lov"  huquqini  ta‟minlash  majburiyatini  bo‟yniga 

olganlar. 

Bu  nizomlar  turizm  rivojlanishiga,  xususan,  xalqaro  turizm  rivojlanishiga 

turtki  berdi.  Xalqaro  turizmning  jadal  rivojlanishi  turistik  faoliyatni  tartibga 

soluvchi me‟yorlar o‟rnatish zaruriyatini keltirib chiqaradi. Xalqaro turistik huquq 

tashkil  topishining  yeng  asosiy  yo‟nalishlaridan  biri  terminologiya  va  ta‟riflar 

to‟g‟risidagi bitim tuzish yedi.