Mavzu:Triggerlarni tadqiq etish
Ishdan maqsad: Sinxron va assinxron trigger sxemalari bilan tanishish, turli xil rejimlarda triggerning mantiqiy ishlashini tadqiq etish, NI Multisim dasturiy muhiti yordamida triggerlarni loyihalashtirish.
Nazariy ma’lumotlar: RS trigger 2HAM-EMAS elementi asosidagi RS-trigger teskari mantiqda ishlaydi. Bu trigger,kirishida invers signal ta’sir (bu yerda inversiya musbat kirishlarni 2YOKI-emas triggerga nisbatan holati nazarda tutilgan) oʻtganida holatini oʻzgartiradi (pereklyuchaetsya) (oʻzini chiqishdagi holatini oʻzgartiradi). Biroq trigger ishini bir xilligini saqlash uchun uni musbat mantiqda koʻriladi, bunda S inkor va R inkor kirishlar invers boʻladi (invers boshqaruvli trigger). Bu xolatda =0 musbat mantiqda boʻlganida trigger bir holatiga oʻtkaziladi (Q=1,Q(inkor) =0,). Agar ikkala kirishda mantiqiy «1» oʻrnatilsa ( !S=!R =1), trigger oʻz holatini saqlaydi, «saqlash» rejimida ishlaydi. Agar Q=1 YOKI Q=0 holatida boʻlsa,!S = !R=0. Kombinatsiya taqiqlangan boʻladi.Bunda trigger axborotni yoʻqotadi. Shuning uchun kirish signali kombinatsiyasi !S, !R=0 inkor etiladi.
D trigger D-trigger, yoki kutish triggeri (Delay-kutish), bitta axborot kirishi D va takt kirish С dan iborat, ikkita chiqish Q va Q̅ (ixtiyoriy biri ishtirok etmasligi mumkin). D trigger sxemasi RST- invertorli trigger sxemasidan farq qiladi, S va R kirishlari oraligʻiga qoʻshilgan. Endi R va S kirishlaridagi aniqlanmaganlik holati istesno qilinadi, holbuki invertor R kirishidagi signalni S deb qabul qiladi.
T trigger T trigger — ikkita teng kuchli, alternativ turgʻun holatga ega boʻlgan (0 yoki 1) va axborotni yozish, saqlash va uzatish uchun xizmat qiladigan qurilmadir.
Triggerning kirish yoʻllarining soni uning bajariladigan funk- siyasiga bogʻliqdir. Axborotlarni yozish boʻyicha triggerlar ikkiga boʻlinadi: asinxron triggerlar, sinxron triggerlar.Ttrigger. T-trigger (ing. toggle) relaksator ma’nosini ang- latadi. Ushbu trigger faqat bitta T-axborot kirish yoʻliga ega. Bu kirish yoʻli hisob kirish yoʻli deyiladi. T-trigger oʻz holatini kirish yoʻliga yangi boshqaruvchi signal kelishi bilan oʻzgartiradi.Asinxron Ttrigger. Bu qurilma ikkita turgʻun holatga ega boʻlib, bitta Taxborot kirish yoʻliga egadir. U asinxron T-trigger deb ataladi. Bunday triggerning kirish yoʻliga 1 signal berilganda u oʻz holatini qarama-qarshi (teskari) holatga oʻzgartiradi. Asinxron Ttriggerning ishlash prinsipi 7-jadvalda keltirilgan.
JK-triggerni tadqiq etish Eng oddiy JK-trigger RST-triggerning asosiy kamchiligini yoʻqotadigan ikkita teskari aloqaning mavjudligi bilan farqlanadi. RST-triggerning asosiy kamchiligi shundan iboratki, bir vaqtda uning kirishlariga yuqori sathdagi kuchlanishlarni (mantiqiy 1) berib boʻlmaydi, chunki chiqish signali aniq boʻlmaydi (mantiqiy 1 yoki mantiqiy 0). J va K kirishlarning vazifasi R va S kirishlarning vazifasi (bekor qilish va oʻrnatish) kabi boʻladi. 4-rasmda eng oddiy JK-triggerning shemasi va uning qaqiqiylik jadvali tasvirlangan. qaqiqiylik jadvalida ikkita ustun boʻlib, oʻrnatilgan (tn momentda ega boʻlgan) va yozilgan takt impulsi kelganidan keyingi momentdagi (tn+1) chiqishlarning holatlari keltirilgan.
Ishni bajarish tartibi: Variant 10.
10. T triggerdan JK triggeriga oʻtishning sheffer mantiqiy element asosidagi blok sxemasini tuzing. T trigger va sinxron JK trigger mantiqiy element asosidagi blok sxemasini tuzing. NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtiring.
Sinxron T triggerning holat jadvali quyidagicha bo’ladi.
C
T
𝑄𝑡
𝑄𝑡+1
𝑄𝑡+1
0
0
0
0
1
0
0
1
1
0
0
1
0
0
1
0
1
1
1
0
1
0
0
0
1
1
0
1
1
0
1
1
0
1
0
1
1
1
0
1
Holat jadvalini Karno kartasiga joylashtiramiz bunda 𝑄𝑡+1 = Q va ̅ ishchi holatda triggerning chiqishlari hisoblanadi.
Karno kartasi yordamida uning minimallashgan mantiqiy funksiyasini tuzib olamiz.
Minimallashgan mantiqiy funksiya: Q=T𝑄𝑡+𝑄𝑡𝑇=𝑄𝑡 ya’ni uning o’ziga teng bo’lar ekan. T larning bu yerda farqi bo’lmas ekan qanday qiymat olishi.
Endi esa Sheffer mantiqiy funksiyasini tuzb olamiz
Sheffer -2 HAM EMAS asosidagi funksiya: Q= ;
Minimallashgan mantiqiy funksiyamizni NI Multisim dasturida ko’ramiz.
Minimallashgan mantiqiy funksiyamizni Sheffer mantiqiy funksiya yordamida NI Multisim dasturida ko’ramiz.
3.T triggerdan JK triggerga o’tish.
T trigger o’tish jadvali:
𝑄𝑡
𝑄𝑡+1
T
0
0
x
0
1
1
1
0
1
1
1
0
Assinxron JK-triggerning holat jadvaliga mos ravishda T trigger qo’yiladi ya’ni Q larning qiymatlari.
J
𝐾
𝑄𝑡
𝑄𝑡+1
𝑄𝑡+1
T
0
0
0
0
1
X
0
0
1
1
0
1
0
1
0
0
1
1
0
1
1
0
0
0
1
0
0
1
1
X
1
0
1
1
0
1
1
1
0
1
1
1
1
1
1
0
0
0
Endi Karno karta yordamida uning minimallashgan funksiyasini tuzamiz:
𝐽𝐾
𝐽 𝐾
JK
J𝐾
00
01
11
10
𝑄𝑡 1
1
0
0
1
X
1
1
x
Minimallashgan T funksiyamizni Karno karta yordamida yig’ilgan funksiyasi:
T= K ;
T triggerdan Assinxron JK triggeriga o‘tish Minimal mantiqiy funksiyasi blok sxemasining NI Multisim dasturiy muhiti yordamida loyihalashtirilgan holati.
Xulosa
Men bu laboratoriya vazifasidan xulosa qilib Triggerlar ustida amallar, ularning holat jadvali yordamida bir biriga Q qiymatlarini mos ravishda qo’yib Sheffer usulida funksiyasini tuzib, uni NI Multisim dasturi yordamida yig’ishni o’rgandim. Bu laboratoriyada biz oldingi o’tgan laboratoriya vazifalarini qo’llab Triggerlarni tadqiq ettik. Triggerlarni o’zini NI Multisimda avval yig’ib , so’ng esa uni Sheffer usulida variantimiz bo’yicha yig’dik. O’tish holatidan esa bir triggerdan boshqa triggerga o’tib, uni ham shu usullar yordamida NI Multisim dasturida yig’dik.
