Mavzu: Transformatorlar. Reja

Transformatorning ish rejimlari.
A) Salt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko‘pgina vaqt ularning birlamchi chulg‘ami manbaga ulanib, ikkilamchi chulg‘am uchlari bo‘sh qoladi. Bunday rejim transformatorning sal (nagruzkasiz) rejimi deyiladi. Salt ishlash rejimida va bunga mos sxema 5.4-rasmda ko‘rsatilgan.


5.4-расм
Transformatorning birlamchi chulg‘amiga berilgan sinusoidal kuchlanish U₁ ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki I₀ oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi F_1S ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarida induksiyalangan EYUK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:

(5.4)

Demak, EYUK lar ularni induksiyalagan magnit oqimlaridan faza bo‘yicha 90⁰ ga kechikadi. Bu EYUK larning ta’sir etuvchi qiymatlari:

yoki



Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish EYUK ( va ) larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi R₁ kuchlanishning pasayishini kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning 2-qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:

Agar EYUK ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi bilan kompensatsiya qilinadi desak va bo‘lsa:

yoki
(5.6)


5.5-расм
(5.6) tenglama yordamida transformator salt ishlash rejimining vektor diagrammasini quramiz (4-5.rasm). Bosh vektor sifatida ixtiyoriy O nuqtadan asosiy magnit oqimining vektori F ni gorizontal yo‘nalishda chizamiz. Undan faza bo‘yicha 90⁰ ga kechikuvchi burchak ostida va lar chiziladi. Tok po‘lat o‘zakdagi quvvat (magnit) isroflari tufayli magnit oqimi dan α burchakka ilgarilab keladi. Magnit oqimi tok bilan bir xil yo‘nalishda bo‘ladi. EYUK oqim dan 90⁰ ga kechikadi. Kuchlanish vektorini (5.6) tenglamadagi ning davomiga vektor ni tok yo‘nalishida chizamiz. So‘ngra vektor ga nisbatan 90⁰ ga ilgarilovchi burchak ostida vektor ni chizamiz. Vektor ning oxirgi uchini 0 nuqta bilan tutashtirib, kuchlanish vektori ni hosil qilamiz. Vektor ning bosh uchini vektor ning oxiri bilan birlashtirib, birlamchi chulg‘amdagi kuchlanishning to‘la ichki pasayuvi ni hosil qilinadi.
Tok I₀ birlamchi chulg‘am nominal tokining (3÷10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda qurilsa, juda kichik bo‘ladi. SHuning uchun deyish mumkin. U holda olingan nisbat va ga binoan asosiy magnit oqimi F ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin. Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti ikkilamchi chulg‘amdagi tok bo‘lgani uchun bo‘ladi.