|
1.
Raqobatchi firmalar soni, va ularni kiesiy quvvati;
2.
Raqiblar harakatlarining diversifikatsiyalashuvi darajasi;
3.
Bozordagi talab hajmini o„rganish;
4.
Mahsulotni tabaqalashuvi darajasi;
5.
Iste‟molchining bir ishlab chiqaruvchidan boshqasiga ko„chish harakatlari;
6.
Bozordan chiqib ketish tutsiklari va ularning darajasi.
7.
Bozorga kirib kelish va uning darajasi.
8.
Endosh tarmoq bozorlaridagi vaziyat.
9.
Raqiblar strategiyasidagi farqlar.
10.
Ushbu bozorda raqobat uchun alohida sabablarning bo„lishi, raqobat
darajasi bozorning alohida bir jalb etuvchanlik yoki aksincha bezdiruvchanlik
xususiyatlari bilan ham belgilanadi.
3.Tovarning yashash davri va uning bosqichlari
Firmalar mahsulotning holatini aniqlashda uning yashash davrini tadqiq
etishga tayanadilar. Mahsulotning yashash davri tovarning bozorga kirib kelishidan
boshlab, to uning bozordan chiqib ketishiga qadar bo„lgan davrda amalga
oshiriladigan tadbirlardan iborat konsepsiyadir. Birinchi marta tovarning yashash
davri konsepsiyasini 1965 yili Teodor Levitt tomonidan e‟lon qilingan.
Tovarning yashash davri to„rt tipga ajratiladi: mahsulotning katta sinfining
yashash davri, mahsulot turining yashash davri, qo„llash usullarining yashash
davri, mahsulot markasining yashash davri. Masalan, birinchisiga soat misol qilib
keltirsak, mahsulot turiga esa kul va osma soatlarni keltirish mumkin, qo„llash
usullariga ko„ra esa qo„ng„iroqli soatlardan foydalanishni misol qilib keltirish
mumkin.
Marketing maqsadlarida yashash davrining jami to„rtta tipi o„rganiladi, firma
doirasida ikkincha va uchinchi tiplariga ko„proq e‟tibor beriladi. Birinchisi shu
sinfga mansub mahsulotga talab pasayadigan davrda, to„rtinchisi esa raqobatchi
firmaning mavqeini aniqlash zaruriyati paydo bo„lganda qo„llaniladi.
Tovarning an‟anaviy yashash davrida quyidagi bosqichlar ajralib turadi.
1. Ishlab chiqarish;
2. Kirib kelish;
3. O„sish;
4. Etuklik;
5. To„yinish;
6. Inkiroz (kasodlik).
Amalda har bir mahsulot uchun bu narsa har xil kechadi, ayrim tovarlar
bozorga kirib kelishining uzoq davrini boshidan kecharadi, boshqasi tezda kirib
keladi, tarqaladi, uzoq muddat barqaror saqlanib turadi.
Tovarning yashash davri bosqichlarini aniqlashning asosiy mezoni mahsulot
sotish hajmi va foyda normasi dinamikasidir.
Mahsulot ishlab chiqarish (ITTKI) bosqichi tovarni barcha hayotiy davrida
muhim bosqich bo„lib hisoblanadi. Mahsulot ishlab chiqarish qancha samarali
amalga oshirilsa, ya‟ni loyihalashtirilayotgan tovar bo„yicha bozor talabi va
xaridor ehtiyojini firma vaqt bo„yicha tezroq hisobga olsa, ushbu bosqichda
xarajatlar shuncha kam bo„ladi. Firma yangi tovar bilan bozorga tezroq chiqadi va
zarur foydani oladi.
Kirib kelish bosqichida sotish hajmining g„oyat keskin o„sishi bilan ajralib
turadi. Bozor mahsulotni hali qabul qilmagan narxlar nisbatan yuqori bo„ladi.
Savdo yuqori daromadli guruhlarga mo„ljallanadi. Raqobatchilar umuman oz.
SHunday qilib bu davr kapital sarflar davri hisoblanadi, sarflar keyinchalik
foyda keltirishi mumkin, yoki mahsulot ishlab chiqarishdan voz kechiladigan
bo„lsa, ular to„liq xarajatlar hisobiga o„tkaziladi, ya‟ni hisobdan uchiriladi.
O„sish davrida tovar sotish hajmi usib boradi- iste‟molchilar mahsulotni qabul
qilgan va unga bo„lgan talab ta‟minlangan bo„ladi. Har qanday mahsulot bu
bosqichga etib kelmaydi: ko„plari bozorga kirib kelish davridaek kasodga
uchraydi. Bozor sifati yuqori raqobatchi mahsulot bilan tulib ketadi. Narxlar tobora
arzonlashib boradi.
Etuklik bosqichi tovar aylanmasini maksimallashtirish, bozorni kengayishini
davom etishi va absolyut o„sishi bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarish va tovar
taqsimlash tizimida tayyor mahsulot zahiralari oshib boradi. Bozorda intensiv
raqobat xukm suradi. YAngi modifikatsiyali tovarlarni kiritish ularni assortiment
guruhini kengaytirish hamda xaridorlarga yangi xizmat ko„rsatish uslublarini
kiritish intensiv innovatsiya chora-tadbirlari vositalari orqali amalga oshiriladi.
Mahsulotni etuklik bosqichida marketingni asosiy strategiyalari bozorni
modifikatsiyalash,
tovarni
modifikatsiyalash
va
marketing-miksni
modifikatsiyalash bo„lib hisoblanadi.
To„yinish davrida bozor va narxlar barqarorlashadi.
To„yinish davrida firmaning umumiy maqsadi, mahsulotni barcha turlari
bo„yicha to„liq sotishni tobora oshirib borishni ta‟minlashga qaratiladi.
Inkiroz davrida mahsulotning o„tishi qiyinlashadi, foyda kamayadi, raqiblar
maydondan ketadi. Bu bosqich davomida firmaning maqsadi «mahsulot
tayyorlashni davom ettirishdan iborat» bo„ladi, mahsulotni bozorga etkazib
berishni to„xtatish haqida kat‟iy qarorga kelgunga qadar undan olish mumkin
bo„lgan jami foydani sikib olish uchun shunday qilinadi.
Tovarni yashash davri konsepsiyasi mahsulot assortimentini rejalashtirishda
katta ahamiyatga egadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
