Mavzu: to’G’ri va noto’G’ri kasrlar



Download 1,07 Mb.
bet1/3
Sana08.09.2017
Hajmi1,07 Mb.
#19539
  1   2   3
Sana: «___» _____________ 201__ y.
Mavzu: TO’G’RI VA NOTO’G’RI KASRLAR
Darsning maqsadi: To’g’ri va noto’g’ri kasrlar haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


To’g’ri va noto’g’ri kasrlar
Surati maxrajidan kichik kasr to’g’ri kasr deyiladi.

1. To’g’ri kasr. µ § kasrlarning surati maxrajidan kichik.


To’g’ri kasr doimo 1 dan kichikdir.

k va n natural sonlar va k < n bo’lsa, µ § kasr to’g’ri kasrdir.

2. Noto’g’ri kasr. µ § kasrlarning surati maxrajidan katta; µ § kasrlarning surati esa maxrajiga teng.


Surati maxrajidan katta yoki maxrajiga teng kasr noto’g’ri kasr deyiladi.

Surati maxrajiga teng kasr 1 ga tengdir.

Surati maxrajidan katta bo’lgan kasr doimo 1 dan kattadir.

Agar noto’g’ri kasrning surati maxrajiga qoldiqsiz bo’linsa, bunday kasr natural sonni ifodalaydi.

Misol. µ §
573. 1) Surati 8 ga teng bo’lgan barcha noto’g’ri kasrlarni yozing;

2) Maxraji 8 ga teng bo’lgan barcha to’g’ri kasrlarni yozing.

574. To’g’ri va noto’g’ri kasrlarni ajratib yozing:

1) µ § 2) µ § 3) µ § 4) µ § 5) µ § 6) µ §

575. 1) Surati maxrajidan 4 birlikka kichik bo’lgan 5 ta kasrni yozing;

2) Surati maxrajidan 4 birlikka katta bo’lgan 5 ta kasrni yozing.

576. 2, 7, 18, 24, 30 va 40 sonlari yordamida surati maxrajidan:

1) kichik; 2) katta bo’lgan barcha kasrlarni tuzing.

577. Maxraji 15 ga teng bo’lgan:

1) 4 ta to’g’ri kasr; 2) 4 ta noto’g’ri kasr yozing.

5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;
6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: NOTO’G’RI KASRNING BUTUN VA KASR QISMLARI
Darsning maqsadi: Noto’g’ri kasrning butun va kasr qismlari haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.

Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________


Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


Noto’g’ri kasrning butun va kasr qismlari

Ikkita natural sonlar bo’linmasi shu sonlarning nisbati ham deyiladi. Masalan, 32 : 16 ЁC bo’linma 32 ning 16 ga nisbati deb o’qiladi.

Ikkita natural sonning nisbatini kasr ko’rinishida yozish mumkinligini bilasiz:

18 : 23 = µ § 3 : 10 = µ § 14 : 5 = µ §.

Va aksincha, surati 0 ga teng bo’lmagan kasrni ikkita natural sonning nisbati kabi yozish mumkinligini ko’rdingiz:

µ §


Masalan, µ § - noto’g’ri kasrni quyidagicha yozish mumkin:

µ §


Bu yozuvda natural son 4 ni noto’g’ri kasr µ § ning butun qismi, to’g’ri kasr µ § ni esa uning kasr qismi deyiladi.

Odatda, µ § yig’indi «+» belgisiz µ § ko’rinishda yoziladi.

O’qilishi: to’rt butun beshdan to’rt.
Har qanday to’g’ri kasrning butun qismi 0 ga teng.

µ § - son aralash son deyiladi.


Har qanday noto’g’ri kasr natural son va to’g’ri kasrning yig’indisidir. Bunda natural son noto’g’ri kasrning butun qismi, to’g’ri kasr esa uning kasr qismi bo’ladi.

585. Raqamlar bilan yozing:

1) olti butun o’ndan bir;

2) o’n butun uchdan ikki;

3) yigirma besh butun yuzdan o’n bir;

4) ikki yuz butun mingdan o’n uch.

586. Sonlarni o’qing, so’ngra ularning butun va kasr qismini ayting:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §; 5) µ §.

587. Noto’g’ri kasrni sonning butun va kasr qismlari yig’indisi ko’rinishida yozing:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §; 5) µ §.
5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;
6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: KASR ASOSIY XOSSASI. KASRLARNI QISQARTIRISH

Darsning maqsadi: Kasr asosiy xossasi haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish. Kasrlarni qisqartirish haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.

Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________

Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:

Kasr asosiy xossasi
Yuqoridagi rasmlarni daftaringizga chizib oling. Unda bir xil to’g’ri to’rtburchaklar ikkita, to’rtta va sakkiz ta teng bo’lakka bo’lingan.

Mos ravishda ularning µ §va µ § qismi bo’yalgan.

Rasmlardan to’g’ri to’rtburchaklarning µ § qismi uning µ § qismiga tengligi ravshan: µ § = µ §.

Shuningdek, to’g’ri to’rtburchaklarning µ § qismi uning µ § qismiga tengligi ham ko’rinib turibdi: µ § = µ §. Demak, µ § = µ § = µ §.

µ §va µ § kasrlar ayni bir sonning turlicha yozilishidir.
Agar kasrning surat va maxrajini ayni bir natural songa ko’paytirilsa, kasrning qiymati o’zgarmaydi, avvalgisiga teng kasr hosil bo’ladi.

Bu xossa kasrning asosiy xossasi deyiladi.

Berilgan ixtiyoriy kasrga teng kasrlarni shu xossa yordamida hosil qilish mumkin.

µ § tenglik kasrning asosiy xossasini ifodalaydi.


Kasrlarni qisqartirish

µ § kasr uchun kasrning asosiy xossasiga ko’ra µ § tengliklarni yozish mumkin. Bu tengliklarni quyidagicha yozib olaylik:


Demak, µ § va µ § kasrlarni ularga teng, lekin surat va maxraji kichikroq bo’lgan µ § kasr bilan almashtirish mumkin ekan.

µ § kasrning surat va maxraji umumiy ko’paytuvchi 8 ga ega: µ §= µ § shunga o’xshash: µ §

µ § tenglikni hosil qilish uchun µ § kasrning surat va maxrajini umumiy ko’paytuvchi 8 ga bo’lish kerak. Buni µ § kasrni qisqartirish deyiladi.

612. Kasrlarni qisqartiring:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §; 5) µ §.

613. µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ § kasrlarning surat va maxrajini 6 ga bo’ling. Hosil bo’lgan mos tengliklarni yozing.

614. Har bir kasrning surat va maxrajini ularning EKUB ga bo’ling:

µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ §, µ §.


5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;
6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: KASRLARNI UMUMIY MAXRAJGA KELTIRISH
Darsning maqsadi: Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish

µ § va µ § kasrlarning maxrajlari bir xil. Bunday kasrlar umumiy maxrajga ega deyiladi. Ammo µ § va µ § kasrlarning maxrajlari har xil.

Kasrning asosiy xossasidan foydalanib, har xil maxrajli kasrlarni hamma vaqt bir xil maxrajga ЁC umumiy maxrajga keltirish mumkin.
Berilgan kasrlarning umumiy maxraji ЁC har bir kasr maxrajiga bo’linadigan eng kichik son, ya’ni kasrlar maxrajlarining EKUK dir.

Kasrlarni umumiy maxrajga keltirish bu kasrlarni bir xil ulushlarda ifodalashdir.

Misol. µ § va µ § kasrlarni umumiy maxrajga keltirish.

Birinchi kasrning maxraji ikkinchisining maxrajiga bo’linadi: 100 : 25 = 4.

Bunday holda maxrajlarning kattasi umumiy maxraj bo’laveradi. Ikkinchi kasr uchun qo’shimcha ko’paytuvchi maxrajlar bo’linmasi 4 ga teng.

Javob: µ §

625. Kasrlarni umumiy maxrajga keltiring:

1) µ §; 3) µ §; 5) µ §;

2) µ §; 4) µ §; 6) µ §.

626. Kasrlarni umumiy maxrajga keltiring:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4)µ §.

627. Bir xil ulushlarda ifodalang:

1) µ §; 3) µ §; 5) µ §;

2) µ §; 4) µ §; 6) µ §.

628. Kasrlarni qisqartiring, so’ngra umumiy maxrajga keltiring:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §.

629. Kasrlarni bir xil ulushlarda ifodalang:

1) µ §; 3) µ §; 5) µ §;

2) µ §; 4) µ §; 6) µ §.

5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: KASRLARNI TAQQOSLASH
Darsning maqsadi: Kasrlarni taqqoslash haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


Kasrlarni taqqoslash

Bir xil maxraji kasrlarni taqqoslash.

Masala. Uzunligi 5 sm bo’lgan kesma chizing. Uning µ § qismining uzunligi necha santimetr bo’ladi?

Yechish. Berilgan kesmani birlik kesma deb hisoblaymiz. BU kesma 5 ta teng bo’lakka bo’lingan. Har bir bo’lagining uzunligi 1 sm dan. Bo’laklardan 1 tasi 1 sm, 2 tasi 2 sm, 3 tasi 3 sm, 4 tasi 4 sm bo’ladi.


Bir xil maxrajli kasrlardan qaysi birining surati katta bo’lsa, o’sha kasr kattadir.

Bir xil maxrajli kasrlardan qaysi birining surati kichik bo’lsa, o’sha kasr kichikdir.

Bir xil maxrajli kasrlarni taqqoslash uchun ularning suratlarini taqqoslash kifoya.

2. Turli maxrajli kasrlarni taqqoslash.


Turli maxrajli kasrlarni taqqoslash uchun uarni umumiy maxrajga keltirish va yuqoridagi qoidadan foydalanish kerak.

Suratlari teng kasrlardan qaysi birining maxraji kichik bo’lsa, o’sha kasr kattadir.

Suratlari teng kasrlardan qaysi birining maxraji katta bo’lsa, o’sha kasr kichikdir.

Suratlari teng kasrlarni taqqoslash uchun ularning maxrajlarini taqqoslash kifoya.

646. Kasrlarni taqqoslang, natijani «>» yoki «<» belgisi orqali yozing:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §.

637. Kasrlarni taqqoslang:

1) µ §; 3) µ §; 5) µ §;

2) µ §; 4) µ §; 6) µ §.

5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: BIR XIL MAXRAJLI KASRLARNI QO’SHISH VA AYIRISH
Darsning maqsadi: Bir xil maxrajli kasrlarni qo’shishni va ayirishni o’rganish va ularni misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


1. Bir xil maxrajli kasrlarni qo’shish qoidasi

Kasrlarning suratlari qo’shiladi.

Natija yig’indining suratiga yoziladi.

Yigindining maxrajiga kasrlar maxraji o’zgarishsiz o’zi yoziladi.

Umuman, k, m, n natural sonlar uchun µ §.

Misollar:

1. µ §; 2. µ §;

2. Surat va maxraji o’zaro teng kasr 1 ga tengdir: µ §µ §

Misollar:

1. µ § 2. µ §

3. Kasr sonlarni qoshishda ham natural sonlardagi kabi o’rin almashtirish va guruhlash qoidalari bajariladi.

Misollar:

1. µ §; 2. µ §

1. Bir xil maxrajli kasrlarni ayirish qoidasi

Kasrlarning suratlari ayriiladi.

Natija ayirmaning suratiga yoziladi.

Ayirmaning maxrajiga kasrlar maxraji o’zgarishsiz o’zi yoziladi.

Umuman, k, m, n natural sonlar uchun µ §, bunda k„dm.

Misollar:

2. O’zaro teng (bir xil) kasrlar ayirmasi 0 ga teng: µ §

Mashqlar:

676. Kasrlarni qo’shing, so’ngra qisqartiring:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §;
678. Hisoblang:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §;


681. Yig’indini toping:

1) µ §; 2) µ § 3) µ §

689. Ayirmani toping:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §;

693. Hisoblang:

1) µ §; 2) µ § 3) µ §

698. Tenglamani yeching:

1) µ §; 2) µ § 3) µ §

5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;
6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: BUTUN SON BILAN KASRNING

YIG’INDISI VA AYIRMASI


Darsning maqsadi: Butun son bilan kasrning yig’indisi va ayirmasini o’rganish va ularni misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


Butun son bilan kasrning yig’indisi va ayirmasi
Butun son bilan kasrning yig’indisi aralash sondir.

Misollar. 1) µ §; 2) µ §; 3) µ §.

Masala. Dala hovlining µ § qismiga sabzi, qolgan qismiga kartoshka ekildi. Dala hovlining qancha qismiga kartoshka ekilgan?

Yechish. Dala hovli yuzini 1 birlik deb olamiz.

Masalani yechish uchun µ § ayirmani hisoblash kerak.

µ § kasrning maxraji 5 bo’lgani uchun 1 ni µ § kabi yozish qulay.

U holda, µ §

J a v o b: dala hovlining µ § qismiga kartoshka ekilgan.

Misol. µ § ayirmani hisoblang.

1-usul. µ §

Yoki qisqacha: µ §

2-usul. µ §

Har qanday natural sondan to’g’ri kasrni ayirish uchun:

1-qadam. Natural sonning maxraji ayriluvchi kasr maxrajiga teng kasr ko’rinishida ifodalanadi.

2-qadam. Bir xil maxrajli kasrlarni ayirish qoidasidan foydalanib, ayirma topiladi.
717. Yig’indini toping:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §.

717. Aralash sonni butun va kasr son yig’indisi ko’rinishida yozing:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §; 5) µ §.

717. Yig’indini hisoblang:

1) µ §; 2) µ §; 3) µ §; 4) µ §.


5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;
6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: BURCHAK TUSHUNCHASI. YOYIQ VA TOG’RI BURCHAK. BURCHAKNI O’LCHASH. TRANSPORTIR
Darsning maqsadi: Yoyiq va tog’ri burchak haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish. Burchakni o’lchash. Transportir haqida ma’lumot berish. Misollar bilan tushuntirish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:


Burchak tushunchasi.

Yoyiq va tog’ri burchak

1. Burchak tushunchasi. Aziz o’quvchi! Sizlarning geometriya bilan ilk bor tanishuvingiz boshlang’ich sinflardanoq boshlangan.

Daftaringiz sahifalarida kesma, to’g’ri hiziq, siniq chiziq, uchburchak, kvadrat, to’g’ri to’rtburchak shakllarini chizgansiz. Bu shakllarning hammasi geometrik shakl (figura)lardir.

Daftaringiz, kitobingiz varag’i, deraza oynasi, sinf doskasi, stolning usti, tinch turgan ko’ldagi suv sathi tekislik haqida tasavvur beradi.

Daftaringizga 24-rasmni chizib oling.

Rasmdagi OA va OB nurlar umumiy O uchga ega. Ular tekislikni (daftaringiz varag’ini) ikki qism (soha)ga ajratadi ЁC rasmda ular turli rangga bo’yalgan. Bu qismlarning har biri burchak deyiladi.

O nuqta burchakning uchi, OA va OB nurlar burchakning tomonlari deyiladi. «µ §» belgi burchak belgisidir.

Burchakni uning uchiga qo’yilgan harf bilan belgilash mumkin: µ §O. Ayni shu burchakni uchta harf bilan belgilasa ham bo’ladi: µ §AOB (yoki µ §BOA). Bunda burchakning uchiga qo’yilgan harf o’rtada yoziladi.

O’qilishi: «AOB burchak» yoki «O burchak».

Qaralayotgan burchak, odatda, yoycha bilan belgilanadi: .

2. Yoyiq burchak. Varaqqa AB to’g’ri chiziq chizing. Unda O nuqtani belgilang. Shunda to’g’ri chiziq umumiy O uchga ega bo’lgan ikkita nurga ajraladi. To’g’ri chiziq tekislikni ikkita qismga ajratadi. Shu qismlarning har biri yoyiq burchakdir (25-rasm).

Tomonlari to’g’ri chiziqni tashkil qiluvchi burchak yoyiq burchak deyiladi.

3. To’g’ri burchak. To’g’ri burchak tushunchasi bilan oldindan tanishsiz. Bir shakl ikkinchisiga qachon teng bo’ladi, degan savolga javob beraylik.

Agar bir shaklni ikkinchisining ustiga ular o’zaro joylashadigan qilib qo’yish mumkin bo’lsa, bunday shakllar teng deyiladi.

Varaqni AO va OB nurlar ustma-ust tushadigan qilib buklang. So’ng varaqni oching. Buklash chizig’i yoyiq burchakni ikkita teng qismga ajratganini ko’rasiz. Bu qismlarning har biri to’g’ri burchakdir (26-rasm). Chizmada to’g’ri burchak, odatda, kvadratcha bilan ko’rsatiladi.

Yoyiq burchakning yarmiga teng bo’lgan burchak to’g’ri burchak deyiladi.

Burchakni o’lchash. Transportir

1. Burchaklarni o’lchash.

Yoyiq burchakning 180 dan bir µ § qismi 1 gradus deb ataladi va 1o kabi belgilanadi. Burchakning o’lchov birligi sifatida bir gradus olinadi.

To’g’ri burchak yoyiq burchakning yarmiga teng bo’lgani uchun uning gradus o’lchovi 180o : 2 = 90o bo’ladi (29-rasm).

Burchakning 1o dan kichik bo’lgan o’lchov birliklari ham bor. Ular minut va sekund deb ataladi.

1o = 60' (60 minut, «'» - minut belgisi).

1' = 60'' (60 sekund, «''» - sekund belgisi).

1o = 3600''.

Gradus o’lchovi bir xil bo’lgan burchaklar o’zaro teng deyiladi.

To’g’ri burchakdan kichik burchak o’tkir burchak deyiladi.

O’tkir burchakning gradus o’lchovi 90o dan kichikdir (30-rasm).

To’g’ri burchakdan katta, ammo yoyiq burchakdan kichik burchak o’tmas burchak deyiladi.

31-rasmda o’tmas burchak tasvirlangan.

2. Transportir. Burchaklar maxsus asbob ЁC transportir yordamida o’lchanadi. Burchaklarning transportir yordamida qanday o’lchanishi 32-rasmda ko’rsatilgan. µ §BOC = 90o; µ §POK = 40o; µ §FOD = 120o.

662. To’g’ri burchak nurlar yordamida uchta teng bo’lakka bo’lingan. Ulardan har birining gradus o’lchovini toping.

663. 1) 3o; 5o; 6 o25'; 8o50' ni minutlar orqali;

2) 360'; 180'; 240'; 300' ni graduslar orqali ifodalang.

664. Ikki to’g’ri chiziq kesishishidan hosil bo’lgan burchaklarni o’lchang. 1) Teng burchaklarni; 2) gradus o’lchovlari yig’indisi 180o ga teng bo’lgan burchaklarni yozing.

5. Darsga yakun yasash va baholash ЁC darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________

Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: O’NLI KASRLARNI YOZILISHI VA O’QILISHI
Darsning maqsadi: O’quvchilarga mustaqillik haqida, ularni Vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga oid tushunchalar berish. O’quvchilarga o’nli kasrlar haqida dastlabki ma’lumotlarni berish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________
Darsning borishi:
1. Tashkiliy qism ЁC salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;

2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik ЁC yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi


mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;

3. Yangi mavzuni yoritish:

10=101; 100=102; 1000=103; ЎK..

Maxraji 10 ning darajasidan iborat bo’lgan kasr o’nli kasr deyiladi.

Maxraji 10 ning darajasidan iborat oddiy kasrlarni o’nli kasr shaklida yozish qoidalari:


Download 1,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish