Mavzu: Tilshunoslik fani haqida ma’lumot. Reja

Milliy til va uning tarkibiy qismlari

Ma’lumki, o`zbek xalqi Markaziy Osiyoning qadimgi xalqlaridan biri bo`lib, uning tili XI-XII asrlarda ma’lum ijtimoiy-tarixiy sharoitlarga ko`ra xalq tili sifatida shakllana boshladi va asta-sekinlik bilan rivojlanib keldi.

Qaerda yashashidan qat’i nazar o`zbek millatiga mansub barcha odamlar tomonidan ishlatiladigan til milliy (umumxalq) o`zbek tili deb yuritiladi. Milliy til o`z tarkibiga adabiy til, sheva, so`zlashuv nutqi, jargonlar, vulgarizm (so`kish, qarg`ish so`zlari), varvarizm (tilda o`rinsiz ishlatilgan chet so`zlar) kabi guruh so`zlarni qamrab oladi.

Jamiyatning muayyan tarixiy rivojlanish sharoitida xalqlar (elatlar) taraqqiy qilib, millatga, xalq tillari esa milliy tillarga aylandi. Demak, milliy til millatning paydo bo`lishi bilan birga yuzaga keladi.

Milliy til millat uchun umumiy bo`lgan tildir. Milliy til tushunchasi juda keng bo`lib, u mahalliy dialektlarni (lahja)larni va barcha shevalarni o`z ichiga oladi. Sheva bir millatga mansub bo`lib, lekin turli hududlarda yashaydigan odamlar tomonidan ishlatiladigan milliy til ko`rinishidir. Sheva adabiy tildan quyidagi xususiyatlariga ko`ra farq qiladi: