Mavzu: texnik diagnostikasi asoslari

Differensial diagnostika sistemasi rejali texnik karov va joriy remont vaktida elektr uskunalarning nosozliklarini aniklash uchun xizmat kiladi. Olingan natijalarga karab remont xili, uning ish xajmiga anikliklar kiritiladi (joriy yoki kapital). Differensial diagnostika sistemasida umumiy xarakterli va maxsus asboblar ishlatiladi. Oddiy ommetr (megommetr) yordamida chulgamlardagi (tarmokdagi) uzilishlarni, simlardagi uzaro tutashishlarni, kontaktlar, izolyasiyalangan joylari va boshka elementlardagi nosozliklarni aniklash mumkin.
Maxsus asboblar, masalan namlikni nazorat kilish asbobi (PKV) - izolyasiyaning namlanganlik darajasini; yukori chastotali ulchov asbobi (VCHF) - elektr mashinalar chulgamlaridagi uramlararo tutashuvlarni aniklash imkonini beradi. Bundan tashkari differensial diagnostika.
konkret elektr uskunaning texnik yuriknomasi yoki ma’lumotnomalarda keltirilgan, shu kurilmaga xos nosozliklar jadvali yordamida bajariladi.
Funksional diagnostika sistemasi (FDS) elektr uskunalarni tekshirish, tipaviy va maxsus sinovlarda kompleks ekspluatatsion xususiyatlari (kursatkichlari) ni aniklash yuli bilan va ularni mavjud nominal yoki me’yorlangan kiymatlari bilan solishtirib, faoliyati sifatini va ishga yarokliligini aniklash uchun muljallangan. Masalan, asinxron motorni tekshirish sinovlarida chulgamlarining karshiligi doimiy tokda aniklaniladi, izolyasiyasi karshiligi ulchab kuriladi, salt ishlash toki va kuvvat isrofi, kiska tutashuv kuchlanishi va isrofi (R_kt) aniklaniladi. Agar ulchab olingan kursatkichlar ruxsat etilgan kiymatlarda bulsa, motor ishga yarokli deb xulosa kilinadi, aks xolda uning nosozliklari yukotilib kursatkichlari tugirlanadi.
Bashoratlovchi diagnostika sistemasi kompleks ulchovlar va nazoratlar natijasida elektr kurilma xolatining keyingi uzgarishlarini aniklab, uning ishda chikish vaktini kursatib beradi. Bunda bashorat kilinayotgan vakt oraligida ob’ekt kursatkichlarining uzgarish konuniyatlarini kuzatib, olingan ma’lumotlarga asoslanib, elektr uskunaning koldik resursi aniklanadi. Bunda masalan lyuftlar, zazorlar, kuchlanish olingach dastlabki vaziyatiga kaytishi va boshka kursatkichlar aniklanilib, detalning xolatiga baxo berish mumkin. Masalan podshipniklarda zazor ulchab, uning chegaraviy ruxsat etilgan mikdori bilan solishtiriladi. Ularning farkini eyilish tezligiga bulib koldik resursni aniklashimiz mumkin. Koldik resurs mikdori podshipnikni ishdan chikish vaktini aniklash imkonini beradi. Lekin bunday bashorat kilish xar doim xam anik ishdan chikish vaktini aniklab beravermaydi, ayniksa murakkab tarkibli ob’ektlar bulsa. Ularning xolatiga xilma-xil omillar ta’sir kursatib turadi va eskirish jarayonlari tezligi turli davrlarda turlicha bulishi mumkin. SHuning uchun konkret elektr uskunalar ekspluatatsiyasida bashoratlovchi diagnostika sistemalarini ishlab chikish uslubiy kiyinchiliklardan va noanikliklardan xoli emas. Kupincha profilaktik sinovlar natijasida bashoratlash imkoni buladi, ayniksa ob’ekt eskirishi bir-ikki faktorga boglik bulsa. Agar ob’ekt sinovlardan yukori mustaxkamlik kursatkichlari bilan utsa, demak u navbatdagi sinovlargacha ishonchli ishlab turadi. Tuxtamay ishlash extimoli bunday kurilmalarda yukori buladi.
Kishlok va suv xujaligida elektr uskunalarning ekspluatatsiya samaradorligini oshirish, tuxtamay ishlab turishini ta’minlash uchun diagnostika sistemalarini kengrok joriy kilish zarur. Elektr uskunalarning profilaktik texnik xizmat kursatish va joriy remont sistemasi ularning texnik xolatini nazorat kilish elementlarini xam kuzda tutib, uning keyingi texnik xizmat va joriy remontigacha ishonchli ishlab berishini bashorat kiladi. Keyingi texnik ekspluatatsiya tadbirlarida, ya’ni elektr uskuna eskira borgan sari diagnostika sistemasining urni kengaya boradi, zarurati kuchayadi.
2. Elektr uskunalarning profilaktik sinovlari
Elektr uskunalar turli puxtalikka ega bulgan bir necha kismlardan iborat buladi. Uning biror kismining yaroksiz xolga kelishi butun elektr uskunaning tuxtab kolishiga olib keladi, ishlab chikarishga zarar etkaziladi, ish mashinalari va agregatlar turib koladi. Ayniksa kutilmagan tuxtab kolishlar xavfli buladi. Bunday tuxtab kolishlarni oldini olish uchun, kursatkichlari pasayib ketgan elementlarni uz vaktida topish va almashtirish uchun profilaktik diagnostika tadbirlari utkazib turiladi. Energetika tizimlarida bunday diagnostika profilaktik sinovlar yoki tekshirish ulchovlari deyiladi. Texnik ekspluatatsiya koidalariga kura va korxonalarda elektr uskunalarni ekspluatatsiyasini tashkil kilish buyicha uslubiy kullanmalarga asosan texnik xizmat kursatish va remontidagi sinovlaridan tashkari mustakil tadbirlar sifatida profilaktik sinovlar utkazib turiladi. Sinovlar xajmi va me’yorlari zavod tayyorlab bergan yuriknomalari va elektr uskunalar ekspluatatsiyasi tajribalariga asoslanib aniklanadi. Bu sinovlar texnik ekspluatatsiya koidalarining tarkibiy kismi bulib kolgan va korxonalarning energetika xizmati tomonidan bajarilishi majburiydir. Profilaktik sinovlarda birinchi navbatda elektr uskunalarning izolyasiyasiga e’tibor beriladi, chunki izolyasiya ularning eng nozik elementi bulib, eng tez eskiradi, yaroksiz xolga keladi.
Izolyasiyasini karshiligini ulchash bilan birga elektr uskunaning profilaktik sinovlarida uning boshka kursatkichlarini xam ulchab olinadi. Kuch transformatorlarining izolyasiyasi tekshirilganda absorbsiya koeffitsienti ifodadan aniqlanadi. miqdoridi zavodda belgilangan qiymatidan 30% dan ko‘proq kamayishi izolyasiyaning nam torta boshlaganini, bo‘lsa, uning ekspluatatsiyaga yaroqsiz ekanligini bildiradi. Izolyasiya quritilib, keyin transformator tarmoqqa ulanadi.
Kuvvati 630 kVA dan yukori termosifon filtrli kuch transformatorlarining moyi 5 yilda bir sinab turiladi. Bunda moyning elektr mustaxkamligi mexanik aralashmalar mikdori, kislotali rakami, alanga olish xarorati ulchab kurib aniklaniladi.
.1-jadval

T. r.	Elektr utkazgich va jixoz turi, nomlanishi	Izolyasiya karshiligini tekshirish uslubi buyicha yuriknoma (megommetr kuchlanishi, ulchash davriyligi va x.k.)	Karshilik me’yori, MOm