Mavzu: Termin – nominativ birlik sifatida

1 – kurs magistranti Topiljonova Namunaning “Ilmiy tadqiqotda dalillarning roli” mavzusida tayyorlagan

TAQDIMOT ISHI

Mavzu:Ilmiy tadqiqotda dalillarning roli.

« Xalqning milliy madaniyati va o’ziga xosligini ifoda etuvchi vosita bu tildir »
I.A.Karimov

Reja:

• 1. Dalilning falsafiy tahlili.
• 2. Empirik dalilning xossalari.
• 3. Ilmiy dalilning tavsifi va xossalari.
• 4. Ilmiy dalilning strukturasi.

Dalil – bilimning tasdiqlangan boyligiga aylangan moddiy yoki ma`naviy dunyo hodisasi
Subyektiv dalil voqea-hodisalarning subyekt tomonidan tahlil qilishdir.
Obyektiv dalil bu empirik daraja ekspriment va kuzatishlar natijasida olinadi.
Kogerent nazariyaga muvofiq “|dalil” - bu biluvchi subyektning haqiqiy deb tan olgan narsalaridir. Bunda subyektning mavjud bo’lgan ishonchlari sistemasi (birgalikdagi) ichki kelishilgan sistema, deb qaraladi.
Dalil quyidagi xususiyatlarga ega:
Dalil – fikr, mulohaza va shu kabilarni tasdiqlovchi, ular haqida dalolat beruvchi narsa; isbot, fakt.
Dalil – borliq yoki uning ayrim xossalari haqida tasavvurning shakllanishiga imkoniyat yaratuvchi borliq to’g’risidagi axborot.
Dalillar borliq haqidagi axborot, dalil talqini, uni olish va tavsiflash usulini o`z ichiga oladi.
Borliq hodisasi asos qilib olish mumkin bo`lgan voqea, hodisa, holat sifatidagi dalildir.
Dalil ilmiy bilish standartlariga to`la mos keluvchi turli – tuman asoslarga tayanadi.
Dalillar haqida olimlar tomonidan quyidagi fikrlar ketiriladi:
A.Eynshteyn - “fan dalillardan boshlanishi va boshlanish bilan tugallanish о‘rtasida qanday nazariy tuzilmalar bo ‘lishidan tuzilishidan qat’iy nazar, dalillar bilan yakunlanishi lozim” .
F. Bekon - “Sof empirik olim chumoliga o‘xshab faqat dalillarni yig‘ishi va ular bilan kifoyalanadi, sof ratsionalist, nazariyotchi esa, aksincha, dalillarga e’tibor bermay, o‘rgimchakka o‘xshab o‘z-o‘zidan nazariy to‘r to‘qiydi, biroq haqiqiy olim asalariga o'xshab har xil gullardan material yig‘adi va ulami o‘z ixtiyoriga ko‘ra tasarruf etadi”.
V.I.Vernadskiy - “Ilmiy dalillar ilmiy bilim va ilmiy ishning asosiy mazmunini tashkil etadi. Ular, agar to‘g‘ri aniqlangan boisa, shak-shubhasiz va hamma uchun majburiydir. Ular bilan bir qatorda asosiy shakli empirik umumlashtirishlar bo’lgan muayyan ilmiy dalillar tizimlari farqlanishi ham mumkin”.
Dalil tushunchasi har xil ma`no mazmunga ega:
Borliq hodisasi, asos qilib olish mumkin bo`lgan voqea, hodisa, holat haqidagi dalil.
“ Dalil” tushunchasi borliqning anglab yetilgan voqealari va hodisalarini belgilash.
Yangilik
Aniqlik
Obyektivlik
Haqqoniylik
Ilmiy dalilning xossalari :
Ilmiy dalil nazariy tizimga kiradi va ikki muhim xossa:
Ishonchlilik:
Bir variantlilik:
Ilmiy dalilning ishonchliligi shunday namoyon bo‘ladiki, uni tadqiqotchilar tomonidan turli davrlarda o‘tkaziladigan yangi eksperimentlar yordamida olish va ifodalash mumkin.
Ilmiy dalilning bir variantliligi shundan iboratki, u o‘zining ishonchliligini talqinlarining rang-barangligidan qat’iy nazar saqlab qoladi.
Ilmiy dalil uch tarkibiy elementdan iborat:
Lingvistik element
Perseptiv
Moddiy-amaliy
Nazariy daraja
Empirik daraja
Biror kishining bilim olish tizimida bilishning empirik usuli nima ekanligini tasavvur qilish uchun obyektiv haqiqatni o`rganishning butun tizimi ikki darajali ekanligini tushunish mumkin:
Empirik darajaning ichki tuzilishida kamida ikki kichik daraja farqlanadi:
bevosita kuzatishlar va eksperimentlar
bilish amallari
Empirik tadqiqot usullari 4 turga:
Kuzatish
Tajriba
Taqqoslash
O’lchov

Eynshteyn ta’biri bilan aytganda, fan dalillar bilan boshlanishi va ular bilan tugashi kerak, bunda ibtido va intiho o'rtasida qanday nazariy strukturalar tuzilishi ahamiyatga ega emas.

• Eynshteyn ta’biri bilan aytganda, fan dalillar bilan boshlanishi va ular bilan tugashi kerak, bunda ibtido va intiho o'rtasida qanday nazariy strukturalar tuzilishi ahamiyatga ega emas.

Kitobni sevmagan qalb – huvillagan chorbog’,hazon bo’lgan bahordir.
A.Navoiy