Мавзу: темперамент ва унинг назариялари режа: Темперамент ҳақида тушунча

Нерв системаси типларининг келиб чиқиши.

Нерв системасининг умумий типлари келиб чиқиши юзасидан мулоҳаза юритилганда, албатта И.П.Павловнинг таълимотини эслаш мақсадга мувофиқдир, чунончи ирсият йўли билан шартланган тип–бу генотип демакдир. Ҳозирги даврда нерв системасининг умумий типи (генотип) ирсиятга боғлиқ эканлиги ҳақидаги маълумотлар, жуда кўп бўлиб, улар қиёсий жиҳатдан ҳайвонларни ўрганиш натижасида топилгандир.
Темпераментнинг типологияси мободо инсонлар темпераментлари бўйича қиёсланса, у ҳолда унинг хусусиятлари жиҳатидан ўзаро ўхшаш шахсларнинг гуруҳи мавжудлиги намоён бўлади. Бу аснода эрамиздан олдинги даврда ҳам темперамент типлари тўғрисида материаллар тўпланган.
И.П. Павлов таълимоти бўйича нерв системаси типларининг ва Гиппкрат таълимоти бўйича темпераментнинг ўзаро муносабатлари

Темперамент типлари	Нерв системасининг кучи	Нерв тизимининг мувозанати	Нерв тизимининг илдамлиги
Холерик	Кучли жўшқин	Мувозанатсиз қизғин	Серҳаракат
Сангвиник	Кучли серҳаракат	Мувозанатли	Серҳаракат
Флегматик	Кучли вазмин	Мувозанатли	Инерт (суст)
Меланхолик	Кучсиз	Мувозанатсиз тормозли	Серҳаракат ёки инерт

Уларда темперамент типи дейилганда, инсонларнинг муайян гуруҳларини тавсифловчи психик хусусиятларнинг йиғиндиси (мажмуаси) тушунилади. Ҳозирги даврда темперамент типи деганда, маълум инсонлар гуруҳи учун умумий бўлган хусусиятларнинг содда мажмуаси эмас, балки мазкур хусусиятларнинг қонуний, зарурий ўзаро боғлиқлиги тушунилади. Темперамент типини тавсифловчи хусусиятларнинг қонуний тарзда ўзаро боғлиқлиги турлича акс этиши мумкин.

Нерв системаси ва темпераментнинг боғлиқлиги