Mavzu: Temirbeton konstruktsiyalari uchun po`lat armaturalar (4-ma`ruza ) reja: 1

 
 
22-rasm. Sterjen va to`rlarni, sterjenlarni payvand bilan tutashtirish: a – sterjenlarda; b – ishchi yo`nalishida 
to`rlarda; v – taqsimlovchi armatura yo`nalishida to`rlarda; g – sterjenlarni uchma-uch payvandlashda; d – vannali 
payvandda; e – bir tomonli choklarni birlashtirishda; j – xuddi shu, ikki tomonlama choklarda; z – ustma ust bir 
tomonlama choklarda; 1-tutashuvchi armaturaning kesim yuzasining yarmidan kam bo`lmagan qo`shimcha 
xomutlar; 2-bog’lanadigan sim; 3-ishchi armatura; 4-taqsimlovchi armatura; 
 

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
5
 
23-rasm. Armaturani ankerlash: a – chetki erkin tayanchlarda payvand to`rlar; b – po`lat sinchlarda; v – sterjenli 
shaybalar bilan; g – qo`yilma detallar bilan; d – kiritilgan “boshchalar” bilan; e – betonga zo`riqtirishda oldindan 
taranglashtiriladigan sterjen; j – xuddi shu, simli tutamlarda; z – oldindan zo`riqtiriladigan armaturaning uzatish 
zonasi da to`rlar bilan qurilmalash; i – xuddi shu spiralli; 1-payvand; 2-shayba; 3-sterjen; 4-rezbali korotish; 5-
gayka; 6-simli tutam; 7-konusli probka; 8-po`latli tayanch plita; 9-kolodka; 10-qorishmani in’ektsiyalash uchun 
joy; 11-taranglashtiriladigan armatura; 12-to`r; 13-spiral’. 
 
3. Sintetik armaturalarning mexanik xossalari va ularning turlari. 
Kompozit armatura
- termoreaktiv va termoplastik polimerlari bilan shimdirilgan shisha, 
bazal’t, uglerod va aramid tolalaridan tayyorlangan metall bo`lmagan sterjenlar. 
SHisha tolalardan yasalgan armaturaga stekloplastikli (ASP), bazal’t tolali - bazal’toplastikli 
(ABP), uglerod tolali - ugleplastikli deb yuritiladi. 
Betonga yaxshi tishlanishi uchun uni ishlab chiqarish jarayonida kompozit armaturalar 
yuzasida maxsus qovurg’alar hosil qilinadi.
Afzalliklari

YUqori mustahkamligi – A-III sinfdagi po`latga nisbatan mustahkamligi kamida 10 marta 
yuqori.

Korroziyaga qarshiligi – kompozit armaturaga suv va tuzlar ta`sir qilmaydi, shuning uchun 
suv, ayniqsa, dengiz va boshqa agressiv muhitga chidamli.

Issiqlik va elektro-o`tkazuvchanligi past.

Radio to`lqinlariga xalaqat bermaydi.

Magnit maydonlari yaratmaydi.

Ekologik toza mahsulot.

Atrof muhit uchun zarali emas.

O`ziga radioaktiv moddalarni singdirmaydi.

Beton bilan harorat ta`siridan kengayish koeffitsient bir xil. 
Kamchiligi 

Bikirligi past. Kompozit armaturaning elastik moduli E po`lat armaturaga nisbatan 4 marta 
kam. Bu xususiyati uni qurilishda ishlatishni keskin cheklaydi.

---

““Temirbeton va tosh konstruktsiyalari” fanidan MA`RUZA MATNI 
6

Kompozit armaturaning oquvchanligik maydonchasiga ega emas va cho`zilishda buzilishi 
mo`rt. SHu munosabat bilan, qizdirmasdan armatura shaklini o`zgartirishni iloji yo`q. 

Issiqlik o`tkazuvchanligi katta. Stekloplastik tolali armatura yuk ko`taruvchi xususiyatlarni 
+150°C, bazal’toplastik tolali armatura +300°C haroratda yuk ko`tarish qobiliyatini yo`qotadi 
(po`lat armatura +500°C gacha ishlaydi). 

YUqori zararligi. Stekloplastik tolali armaturani kesishda shisha tolali ignalardan tashkil 
topganligi sabab chang hosil bo`ladi. Bu ish joyini, asboblarni va himoya vositalarini 
ifloslantiradi. SHisha parchalari ko`z va nafas yo`llariga shikast etkazish xavfi yuqori.