Mavzu: Tayanch harakatlanish tizimining tuzilishi. Mavzuning texnalogik xaritasi va o`tkazilish ishlanmasi

AKT va multimediya:Elektron darslik,Internetdan olingan rangli rasmlar

Internet saydlari:1234biologiya.zn.uz Biologiya.uz.Ziyonet uz.Dilorom .uz.1234biologiya.zn.uz
Kutiladigan natijalar.	O`qituvchi:O`quvchi o`zlashtirgan dars bu yaxshi o`tilgan darsdir.
	O`quvchi:Berilgan ma`lumotni dars davomida mukammal o`zlashtirishi.
Kelgusi rejalar.	O`qituvchi:Ilg`or pedagogik texnalogiyalaridan oqilona foydalanish.
	Dars samaradorligini oshirish
	O`quvchi:Bilim doirasini kengaytirish.ilmiy asoslangan mantiqiy fikrlarni shakillantirish

DARS JARAYONI VA UNING BOSQICHLARI

ISHNING NOMI.	BAJARILADIGAN ISH MAZMUNI.	METODLAR.	VAQT.
1-bosqich. Tashkiliy qism.	Salomlashish,davomad,sinf navbatchiligi,o`quvchilarni formasi,o`quvchilarni darsga tayyorgarligini tekshirish.	Nazorat. So`rov. Kuzatish.	2
2- bosqich. Refleksiya (ehtiyojlarini aniqlash)	Savol javoblar,fikriy doira asosida ijodiy fikrlar,fanga munosabat.	Og`zaki so`rov tezkor savollar	3
3-bosqich. Uya berilgan vazifalarni so`rash.	Rasmlar asosida ishlash Taqqoslash(odam va maymun skileti taqqoslanadi)	Aqliy hujm. Savol-javob	10
4-bosqich. Yangi mavzu bayoni.	1.Tayanch harakatlanish tizimi haqida tushuncha 2. Suyaklar tuzilishiga ko`ra xillari 3. Bosh, tana,qo`l va oyoq skiletlarining tuzilishi.	Elektron darslik Aqliy hujum ko`rsatib berish	20
5-bosqich. Mustaxkamlash.	Skilet asosida,o`z tanasida ko`rsatib berish asosida.tarqatma materiallar asosida ishlanadi.O`quvchini chalg`itish o`yini,Topishmoqni top	Aqliy hujm	7
6-bosqich. Baholash.Dars yakuni.	5 baho,rag`bat,yakka holda ,guruhlarga bo`lingan holda baholash.	Aqliy hujm Tezkor savollar.	2
7-bosqich. Uyga vazifa va Qo`shimcha topshiriqlar berish.	Mavzuni o`qib kelish har bir suyak qaysi suyak bilan birikkanligini o`rganib yod olish.Sherni yod olish.	Topshiriqlar.	1

Darsning borishi:

1-bosqich:Tashkiliy qism

Salomlashish.Davomatni aniqlash.Sinfni va o`quvchilarni darsga tayyorlash

2- bosqich:Refleksiya ehtiyojlarini aniqlash

Savol javoblar asosida aniqlanadi.

3-bosqich:Rasmlar asosida

Guruhlar bilan ishlagan holatda to`rt guruhga bo`lib taqqoslah usulidan foydalanamiz

1chi guruh 2-chi guruh 3-chi guruh



4-chi guruh



To`rtta guruh o`quvchilari rasmlarga qarab fikr bildiradi.

O`quvchilar guruh-guruh va yakka holda baholanadi.

4-bosqich.

YANGI MAVZU BAYONI

1. 
   Elaktron darslik qo`yib beriladi.
   

Tayanch harakatlanish tizimining tuzilishi.

Tayanch harakatlanish sistemasini

Suyak

Muskul

Nerv

Demak suyak,muskul va nerv birlashib tayanch harakatlanish sistemasini tashkil qiladi .Hamma suyaklar birlashib odam skiletini tashkil qiladi.

Skilet- lotincha so`zdan olingan bo`lib quritilgan degan ma`noni anglatadi.

Suyakning ko`mik qismidan qonning shakilli elementlari ishlab chiqariladi.

Suyaklarda mineral tuzlar to`planadi,shuning uchun suyaklar mineral tuzlar deposi deyiladi.

Toq suyaklar

Juft suyaklar

O
SUYAKLAR 4 XIL

INGICHKA

YO`G`ON

UZUN

KALTA

Suyaklarning vazifasi

Tayanch

Himoya

Barmoq ,qovurg`a

Son yelka

Q`o`l va oyoq

Umurtqa pog`onasipog`onasi

Gavdani tik tutish

Ichki organlarni himoya qilish

85

Bosh suyak

Miya qutisi

Yuz suyaklari

Miya qutisi

Peshona

Tepa

Ensa

Chakka

Yuz suyaklariga

Til osti

Yonoq

Burun

Ko`z yosh

Yuqorigi va pastki jag`

`

Tang`lay

Skilet 4qismga

Bosh

Tana

Qo`l

Oyoq

Tana skileti

Ko`krak qafasi

Umurtqa pog`onasi

To`sh suyagi

To`sh suyagi 3 ga

Dasta

Tana

Qilichsimon o`simta

Qovurg`alar 3ga

Chin qovurg`a

Soxta qovurg`a

Yetim qovurg`a

Umurtqa pog`onasi

Bo`yin

Bel

Dum

Ko`krak

Dumg`oza

7 ta

12

5

5

4-5

36
dam skileti 206 ta suyaklardan tashkil topgan

Suyaklar 4 xil bo`ladi

Naysimon

G`ovak

Yassi

G`alvirsimon

Naysimon suyaklar

Kalta

Uzun

Qo`l,yelka, bilak, oyoq, son boldir

Kaft barmoqlar

G`ovak suyaklar

Uzun

Kalta

Qovurg`a O`mrov To`sh

Umurtqa pog`onasi Qo`l va oyoqning kaft va kaft usti suyaklari

Chanoq

Kurak

Yassi suyaklar

Ensa

Chakka

Yuz

Bosh suyagining pastki asos qismi

Peshona

Yuqorig`i jag`

G`alvirsimon suyaklar

Bosh suyag`i - 23ta suyakning qo`shilishidan hosil bo`ladi.

Ko`krak qafasi- 12 juft qovurg`alardan tashkil topgan.7 jufti chin qovurg`alar, 3jufti soxta qovurg`alardeyiladi.Qolgan 2 jufti yetim qovurg`alar deyiladi.

Haqiqiy qovurg`alar-deyilishiga sabab 7 juft qovurg`a ham to`sh suyagiga alohida-alohida birikgan bo`ladi,shuning uchun haqiqiy yoki chin qovurg`alar deyiladi.

Soxta qovurg`alar-To`sh suyagiga aloxida birikmasdan ,qovurg`alarga birikib ,keyin to`sh suyagiga birikadi,shuning uchun soxta qovurg`alar deyiladi.

Yetim qovurg`alar-Ular to`sh suyagiga birikmaydi.

Ular qorin muskullariga birikadi.Ular to`sh suyagiga birikmaganligi uchun yetim qovurg`alar deyiladi.

QO`l SUYAKLARI KETMA KETLIGI

a

OYOQ SUYAGINING KETMA -KETLIGI

5-bosqich.

Mavzu yuzasidan bilimlarni mustaxkamlash uchun savollar

1.Tayanch harakatlanish tizimi qanday ahamiyatga ega?

2.Suyaklar qanday vazifani bajaradi?

3.Suyaklar qanday shakillarda bo`ladi?

4.Bosh suyagi qanday suyaklarni birikishidan hosil bo`ladi?

5.Umurtqa pog`onasi qanday vazifalarni bajaradi?

6.Umurtqapog`onasi nechta qismga bo`linadi?

Mustaxkamlash

Skilet asosida ,o`quvchilar o`z tanasida ko`rsatgan holda aniqlanadi.Rasmli tarqatma materiallardan ham foydalaniladi





O`quvchilar rasmni to`ldirishadi.

O`yin tarzida mustaxkamlash

Uchta qatordan oltita o`quvchi doskaga chiqadi.

Ularga o`qituvchi savol beradi Misol:Yelka deydiyu son suyagini ko`rsatadi.Qaysi o`quvchi chalg`ib son suyagini ko`rsatsa u o`yindan chiqib ketadi va oxirida qolgan g`olib hisoblanadi.

Topishmoqni javobini top.

O`zi qilichga o`xshab uch qismdan iborat

Birinchisi dastadir, ikkinchisi tanasi

Oxirida keladi qilichsimon o`simtasi

Bu suyakka qovurg`alar birikib turar ekan

Qani toping bolalar bu qanday suyak ekan

(To`sh suyagi)

Bo`linar besh qismga Bo`yin ko`krak bel suyak va dumg`oza dum suyak

Hammasi birgalikda bo`larkan bitta suyak

Bu suyakka qovurg`alar kelib birikar ekan

Qani ayting bolalar bu qanday suyak ekan?

(umurtqa pog`onasi0)

6-bosqich.

O`quvchilar baholanadi.Yakka xolda va guruhlarga bo`lingan xoldabaholanadi.

5-a`lo,rag`bat,ofarin

4-yaxshi

3-jarima

7-bosqich

Uyga vazifa:Sherni yod olish.

Tayanch harakatlanish tizimining tuzilishi

Skilet quritilgan degan ma`no anglatar

Suyaklar yig`indisi skiletni tashkil etar

Tanada barcha suyak 206 tadir

85 tasi juftdir 36 tasi toq.

Suyak hujayralari osteoblastlardir

Suyakni yemiruvchi osteoklastlardir

Tuzilishiga ko`ra suyak to`rtga bo`linar

Naysimon,g`ovaksimon,yassi va g`alvirsimon

Suyaklar ichida ham naysimoni bo`larkan

Naysimon suyaklar ham ikkiga bo`linarkan

Birinchisi uzundir,xuddi naylar singari,

Ikkinchisi uzunga bo`lar ekan teskari

Yelka ,bilak,son,bolder uzuniga kirarkan

Qo`l va oyoqning kafti kaltasiga kirarkan va tolmas chaqqon barmoq unga sherik bo`larkan.

G`alvirsimon suyak ham bo`lar ekan vo ajab

Bu suyakka kirarkan bosh suyagining pasti,

Ularga sherik bo`lar peshona yuqorigi jag`.

Yassi suyaklarga biz kiritamiz chanoqni

Tepa,ensa,kurakni va olmadek qizargan chiroyli yuzimizni

Qovurg`a va to`sh o`mrov kirar uzun g`ovakka

Yurak,o`pka,jigarni va boshqa organlarni qilar ekan himoya

Kalta g`ovak suyakka kaft usti va umurtqa suyagi kirar ekan

Umurtqa suyagi ham himoya qilar ekan

Umurtqa pog`onasi bo`linar besh qismga

Bo`yin ko`krak bel suyak va dumg`oza dum suyak

Hammasi birgalikda bo`ladi bitta suyak

Bo`yinimiz yettita suyakdan iboratdir

O`nikkita suyakdan iborat ko`krak suyak

Bel dumg`ozada beshta,bel suyagi to`rt beshta

Hammasi yig`indisi bo`ladi 34 ta

Demak umurtqa suyak 34ta bo`larkan

Tirik jonzotlar uchun muhim o`rin tutarkan.