Mavzu talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati. Narh va uning shakllanish mеhanizmi. Reja

Haridorlar soni Haridorlarning kutishi.

Talab o'sayotgan, barqaror qondirilayotgan, qondirilishi kechiktirilgan , normal va vahima talablarga bo'linadi.
Ishlab chiqarish pasayib ketganda eng zarur tovarlarga bo'lgan talab ham etarli darajada qondirilmay qoladi, ularni qondirilish muddati orqaga surilib kechiktiriladi.

Kechiktirilgan talab no sog’lom iktisodiyot belgisi bo'lib, bunda to'plangan pul tovar bozoriga tazyiq o'tkazadi va narhning oshishiga sabab bo'ladi . Natijada bir tovarga ehtiyoj qondirilmasa,u boshqa tovarga kuchib o'tadi va sotish kupayib serob tovarlar ham taqchil tovarga aylanadi. Bu esa o'z navbatida bozorni izdan chiqaradi.

Vahima talab bozordagi shov-shuv va vahima ta'siri ostida poydo bo'ladi va shiddat bilan ortib boradi. Vahima talabni yuzaga keltiruvchi omillar:

1.Shov-shuv.

2.Reklama.

3.Tovarga qiziqish.

4.Qimmatchilik.

5.Puldan tezroq kutilish.

Vahima talab o'tkinchi bo'lib, u iktisodiyotga qonuniy tarizda o'sib borayotgan normal talab bo'lib ta'sir etadi.

У
Narx(Р)

А

2000 `

1500

1000 В

В

О Х

5 7 9 Talab(Tb)

Talabning elastigligini ko'p hollarda 4 ta omil yuzaga keltiradi.

1.Kundalik va pristijli tovarlar.

2.Bozorda o'rinbosar tovarlarning mavjudligi.

3.Bozorning tasnifi .( tor yoki kengroq )

4.Talabning qanday vaqt oralig’ida o'zgarishi.

Iqtisodiyot nazariyasida Giffen samarasi deb ataladigan tushuncha mavjud bo'lib, bunda real iqtisodiy hayotda ba'zan narhlar o'ssada ayrim tovarlarga talabning ortishiga olib kelishi mumkin holatlar tushuntiriladi.






Ek=Tb% / R%
Ek-elastiklik koefficenti.

Tb%-tabning foiz hisobida o'zgarishi.

R%-narhning foiz hisobida o'zgarishi.

Buni misolimizda ko'rib chiqamiz.

Bir shisha fantaning narhi 1000 sumdan 1200 so'mga o'zgardi. Bunga javoban ichimlik haridi 12 ta shishadan 9ta shishaga tushib qoldi. Demak narh 20% ga oshdi.

(1200-1000/1000*100=20%)

Talab esa 25% qisqaradi.

(12-9/12*100=25%)

Buni formulaga tushursak, Ek= 25/20=1,25 yoki Ek>1. Bunda narhga nisbatan talab tezroq o'zgargan. Talab25% qisqargan , narh 20% ga oshgan va 25>20 hosil buldi. Talab qonuniga ko'ra talab narhga teskari mutanosiblikda bo'ldi.

Agar Ek>1 dan bulsa talab elastik hisoblanadi , agar Ek<1dan bulsa

Noelastik talab movjud buladi. Ek=0 bulsa mutlok noelastik buladi

Ya'ni narhga nisbatan talabda hech kanday o'zgarish yuz bermaydi. Bordi-yu Ek=1bo'lsa bunda narh va talab bir hil o'zgargan bo'ladi va buni bir da'fali o'zgarish deyiladi.

Talabning daromadga bog’liq elastikligini ham elastiklik koeffitsentini belgilaydi .

Ek=Tb%/D%

Tb%- talabning foiz hisobidagi o'zgarishi.

D%- daromadning foiz hisobidagi o'zgarishi.