Mavzu: tafakkur borasidagi psixologik nazariyalar. Tafakkur operatsiyalari

Diskursiv tafakkur – kengaytirilgan tafakkur, ichki sezgi kechishining tezligi, aniq ifodalangan bosqichlarning mavjud emasligi, oz darajada anglanganligi bilan xaraterlanadi. Reproduktiv, ishlab chiqaruvchi tafakkur – bu namuna boyicha tafakkur, ijodkorlik esa – yangi kashfiyotlar, yangi natijalarga olib boruvchi tafakkur. Realistik tafakkur voqelikni togri aks ettiradi, odam oz hulq- atvorini anglaydi, autistik tafakkur esa, asosan, obektga emas, affektga mos bolganlarni ifodalaydi, ehtiyojni qondirishga, kelib chiqqan hissiy zoriqishni kamaytirishga yonaltirilgan boladi. Tafakkurning aqliy jarayonning natijasi hisoblangan uch xil shakli: tushuncha, mulohaza va xulosa farq qilinadi. Tushuncha – bu jism va hodisalarning umumiy, ahamiyatga ega bolgan va farqlanuvchi belgilarini aks ettiruvchi tafakkur shakli. Tushunchalar asosida hodisalar va jismlar haqidagi mavjud bilimlarimiz yotadi. U aniq va mavhum bolishi mumkin. Jismning barcha belgilaridan aynan ushbu jism yoki oxshash jismlar guruhini xarakterlab beruvchi malum belgilar yigindisi ajratilgan bolsa, u holda aniq bir tushuncha haqida gap ketadi. Bunday tushunchalarga shahar, goya, jamiyat va boshqalar kiradi. Agar jismdagi biror-bir alohida belgi ajratilib, va bu belgi organish predmeti bolib xizmat qilsa, alohida jism sifatida organilsa, mavhum tushuncha hosil boladi. Bunday tushunchalarga fidokorlik, tenglik, vijdoniylik va boshqalar kiradi. Tushunchalar ayrim va umumiy bolishi mumkin. Ayrim belgilar deb, jismning qaysi sinfga tegishliligidan qatiy nazar, yagona jismga taalluqli bolgan tushunchaga aytiladi. Ayrim tushunchalarga moskva, toshkent, baykal koli va boshqalar kiradi. Umumiy tushuncha deb, bir jismga emas, balki, jismlar sinfiga, bu sinfdagilarning istalgan jismiga tegishli bolgan tushunchaga aytiladi. Masalan, samolyot, davlat, korxona, institut va h.k.