|
Kollektiv ilmiy faoliyati xususiyatlari:
1. Ilmiy fikrning pluralizmi. Har qanday ilmiy ish ijodiy jarayon ekan, bu jarayon "tartibga solinmaydi". Tabiiyki, har bir tadqiqot guruhining ilmiy ishi rejalashtirilishi va juda qat'iy bo'lishi kerak. Shu bilan birga, har bir tadqiqotchi, agar u etarlicha savodli bo'lsa, o'zining nuqtai nazariga, albatta, hurmat qilinishi kerak bo'lgan fikriga ega. Har bir insonga nisbatan umumiy nuqtai nazarni belgilashga urinish hech qachon ijobiy natija ko'rsatmadi. Masalan, ETC bilan hech bo'lmaganda afsuski voqeani eslaylik. Lysenko, mahalliy biologiya o'n yil avval tushganida.
Xususan, turli ilmiy maktablarning ilm-fan sohasidagi mavjudligi turli nuqtai nazarlar, nuqtai nazarlar va yondashuvlarning mavjudligiga ob'ektiv zarurat bilan bog'liq. Lekin hayot, amaliyot, so'ngra turli xil nazariyalarni tasdiqlaydi yoki rad qiladi, yoki R. Xook va I. Nyuton fizikada o'z vaqtida bo'lganidek, bunday qizg'in muxoliflarni yarashtirish kabi ularni bir-birlari bilan bog'laydi. Pavlov va A.A. Ukhtomskiy fiziologiyada.
2. Ilmiy aloqalar. Har qanday tadqiqot faqat olimlarning aniq bir jamoasida amalga oshirilishi mumkin. Buning sababi, har qanday tadqiqotchi, hatto eng malakali mutaxassis hamisha hamkasblari bilan fikrlarini, olingan dalillarni, nazariy konstruktsiyalarni - xatolar va yolg'onlarning oldini olish uchun muhokama qilish va muhokama qilish kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, boshlang'ich tadqiqotchilar orasida "Men o'zimning ilmiy ishimni bajaraman, lekin men yaxshi natijalarga erishsam, keyin nashr qilaman, muhokama qilaman va boshqalar" deb fikr yuritadi. Lekin, afsuski, bu sodir bo'lmaydi. Ilmiy robinzonadlar hech narsaga munosib emasdi - "ichkariga kirib ketgan" kishi, uning izidan chalkashib, hayratda qolib, ilmiy faoliyatni tark etdi. Shu sababli, ilmiy aloqalar doimo zarur.
Har qanday tadqiqotchi uchun ilmiy aloqaning yana bir sharti - uni ushbu sohada ishlayotgan barcha hamkasblar bilan to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita muloqot qilish - maxsus tashkil etilgan ilmiy-amaliy konferentsiyalar, seminarlar, simpoziumlar (to'g'ridan-to'g'ri yoki virtual aloqa) va ilmiy adabiyotlar orqali - bosma va elektron jurnallar, kollektsiyalar, kitoblar va boshqalar. (mediatsiyaviy aloqa). Har ikki holda, tadqiqotchi, bir tomondan o'zi uchun gapiradi yoki uning natijalarini e'lon qiladi, boshqa tomondan esa, boshqa tadqiqotchilar va uning hamkasblarini o'qiydi va o'qiydi.
3. Ilmiy faoliyat natijalarini kiritish ilmiy faoliyatning eng muhim bosqichidir, chunki fanning yakuniy maqsadi xalq xo'jaligining filiali sifatida, albatta, olingan natijalarni amaliyotga joriy qilishdir. Biroq, ilmdan uzoq odamlar orasida keng tarqalganligi, har bir ilmiy ishning natijalari mutlaqo amalga oshirilishi kerakligi haqida ogohlantirilishi lozim. Bunday misolni tasavvur qiling. Faqat pedagogika sohasida har yili 3000 dan ortiq doktorlik va doktorlik dissertatsiyalari himoya qilinadi. Agar barcha natijalar amalga oshirilishi kerak degan taxminni nazarda tutsak, unda barcha dissertatsiyalarni o'qib chiqishi kerak bo'lgan kambag'al o'qituvchini tasavvur qilamiz va ularning har birida 100 dan 300 betgacha matn yoziladi. Tabiiyki, buni hech kim qilmaydi. Dasturni amalga oshirish mexanizmi boshqacha.
Shaxsiy tadqiqotlar natijalari tezislar, maqolalarda nashr etiladi, keyin kitoblar, broshyuralar, monografiyalarda sof ilmiy nashrlar sifatida umumlashtiriladi (va shunday qilib "qisqartiriladi"), so'ngra umumiy, qisqartirilgan shaklda
Bundan tashqari, barcha tadkikotlar amalga oshirilmaydi. Ko'pincha fanning o'zi, uning falsafiy to'plamini boyitish va uning nazariyasini rivojlantirish uchun tadqiqotlar olib boriladi. Faqat faktlar, kontseptsiyalarning muayyan "tanqidiy massasi" to'plangandan so'ng, ommaviy amaliyotda ilm-fan yutuqlarini joriy etishda sifatli pog'onalar mavjud. Klassik misol - miyologiyaning fani - molding ilmi. Kim faqat o'nlab yillar mobaynida miyologlarni masxara qilgan: "qolib yo'q qilinishi, o'rganilmasligi kerak". Va shunga qaramay, 1940 yilgacha A. Fleming penitsilllarning bakteritsid xususiyatlarini (mog'or turi) kashf etdi. Ularning asosida yaratilgan antibiotiklar, faqat Ikkinchi jahon urushida millionlab insonlar hayotini saqlab qolish uchun ruxsat berilgan va bugungi kunda ularsiz dori qanday amalga oshirilishini tasavvur qila olmaymiz.
Ilmiy axloq me'yorlari. Ilmiy etika masalasi hal qilinishi kerak bo'lgan alohida savol. Ilmiy axloq me'yorlari tasdiqlangan kodlar, rasmiy talablar va boshqalar shaklida shakllantirilmaydi. Biroq, mavjud bo'lgan va ikki jihatdan - ichki (axloqiy jamiyatda) axloqiy me'yorlar va tashqi sifatida - olimlarning ijtimoiy harakati sifatida ularning harakatlariga va oqibatlariga qarab ko'rish mumkin.
Ilmiy jamoatchilikning axloqiy me'yorlari, xususan, R. Merton tomonidan 1942 yilda to'rt asosiy qadriyatning kombinatsiyasi sifatida tasvirlangan:
- evrensellik: ilmiy bayonotlarning haqiqati irq, jins, yosh, hokimiyat va ularni ifodalaydiganlarning nomlaridan qat'iy nazar baholanishi kerak. Shunday qilib, ilm fan boshida demokratik: katta, taniqli olimning natijalari yangi boshlang'ich tadqiqotchining natijalaridan ko'ra kamroq sinchkovlik bilan sinov va tanqidga uchragan bo'lishi kerak;
Do'stlaringiz bilan baham: |
