|
Kichik biznes xususiy tadbirkorlik
Ijtimoiy iqtisodiyotni shakllantirish uchun uning Qonunchilik bazasi, jumladan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning huquqiy bazasi muhim o'rin tutadi.
O'zbekistonda tadbirkorlik faoliyatining huquqiy asoslari qonun hujjatlarining shakllantirilayotgan ierarxik tizimi hisoblanadi. Ushbu tizimning yuqori qismini O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi egallaydi. Konstitutsiyaning 53-moddasida "davlat iste'molchining ustuvor huquqlarini hisobga olgan holda iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat erkinligini kafolatlaydi", deb qayd etilgan. Ushbu norma barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanish huquqini beradi.
Tadbirkorlik faoliyatini tartibga soluvchi quyidagi muhim qonun hujjati O'zbekiston Respublikasining fuqarolik kodeksi hisoblanadi. Ushbu hujjatda normalarning asosiy qismi iqtisodiy munosabatlarni tartibga soladi, ya'ni boshqa xo'jalik yurituvchi sub'ektlar bilan bir qatorda tadbirkorlar ham ishtirok etadigan sohani tartibga soladi.
Tadbirkorlik faoliyatini tartibga soluvchi asosiy normativ qoidalar "O'zbekiston Respublikasida tadbirkorlik to'g'risida"gi qonunni o'z ichiga oladi. Unda tadbirkorlik, uning subyektlari va shakllarining qonuniy ta'riflari, ushbu faoliyatni tartibga soluvchi umumiy tamoyillar, tadbirkorlarning huquqlari, majburiyatlari va mas'uliyati, shuningdek ularning huquq va manfaatlari davlat kafolatlari mavjud.
2002 yilda qabul qilingan "tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risida" gi O'zbekiston Respublikasi Qonuni tadbirkorlarning imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirdi. Ushbu qonunning ayrim normalari tadbirkorlar faoliyatini kafolatlashning samarali mexanizmi bo'lib xizmat qilmoqda. Ushbu qonunda tadbirkorlik subyektlarining ham kichik, ham o'rtaga tegishli bo'lishi mumkin bo'lgan mezonlar berilib, yakka tartibdagi tadbirkorlik ta'rifi berilib, tadbirkorlarning asosiy huquq va majburiyatlari berildi.
Boshqa qonunlardan farqli o'laroq, ushbu hujjat mansabdor shaxslarni tadbirkorga nafaqat yo'qotishlarni, balki ro'yxatdan o'tishni rad etish yoki uning muddatlarini buzish oqibatida etkazilgan ma'naviy zararni qoplashni majburlaydigan normani joriy etdi. Ushbu norma tadbirkorlarning huquqlarini sezilarli darajada kengaytiradi va davlat organlari mansabdor shaxslarining mas'uliyatini oshiradi. Ushbu qonun bilan kichik biznes subyektlari uchun soliq imtiyozlari, shuningdek, ular tomonidan yagona soliq to'lash imkoniyati mustahkamlanmoqda. Tadbirkorlar hisobot beradigan muassasalar doirasi sezilarli darajada qisqartirildi. Tadbirkorlar hisobotlarni faqat davlat statistika va soliq xizmati organlariga taqdim etadilar.Tadbirkorlar ta'sis hujjatlarida faqat asosiy faoliyatni ko'rsatishi mumkin, ular qo'shimcha ravishda boshqa (qonun bilan taqiqlanmagan) faoliyat bilan shug'ullanishi mumkin, ularni Nizomda ko'rsatmasdan. Ushbu norma avvalgi faoliyat turi o'zgarishi munosabati bilan Nizomga qo'shimchalar kiritishda sodir bo'lgan hokimiyat organlari vakillari va tadbirkorlar o'rtasidagi kelishmovchiliklarni kamaytiradi.Ushbu qonunda tadbirkorlarning foyda va pul mablag'lariga egalik qilish, undan foydalanish, tasarruf etish huquqi, mol-mulkni milliylashtirish, musodara qilish va rekvizitsiya qilish kafolatlari nazarda tutilgan. Tadbirkorlar uchun bu huquq alohida ahamiyatga ega, chunki mulkni sotib olish, undan foydalanish, saqlash va ko'paytirish ularning faoliyatining muhim omillaridir.
Tadbirkorlik manbalari va tartibga solish apparati:
1. O'zbekiston Respublikasining "tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risida"gi qonuni
2. O'zbekiston Respublikasining "xo'jalik yurituvchi sub'ektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to'g'risida"gi qonuni
3. O'zbekiston Respublikasining "mas'uliyati cheklangan va qo'shimcha mas'uliyatli jamiyatlar to'g'risida"gi qonuni
4. O'zbekiston Respublikasining "xususiy korxona to'g'risida"gi qonuni
5. O'zbekiston Respublikasining "xo'jalik shirkatlari to'g'risida"gi qonuni
6. O'zbekiston Respublikasining "tovar bozorlarida raqobat va monopolistik faoliyatni cheklash to'g'risida"gi qonuni
7. Yuridik shaxs tashkil etmasdan yakka tartibdagi tadbirkorlar ishtirok etishi mumkin bo'lgan faoliyat turlari ro'yxati
8. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub'ektlariga kredit berishni ko'paytirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida
9. O'zbekiston Respublikasining "oilaviy tadbirkorlik to'g'risida"gi qonuni
10. Davlat soliq xizmati organlari tomonidan xo'jalik yurituvchi sub'ektlarda soliq qarzdorligi yo'qligi to'g'risida xulosa berish tartibi to'g'risidagi Nizom.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
