Мавзу: Табиий ресурслардан самарали фойдаланишда солиқларнинг таъсирчанлигини ошириш масалалари

2.2. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqni undirish tartibi tahlili 

 

Tabiiy  resurs soliqlari tarkibida  muhim  ahamiyatga  ega bo’lgan  yer  qa’ridan 

foydalanganlik 

soliqning 

mexanizmi 

borasida 

to’xtaladigan 

bo’lsak, 

respublikamizning  mustaqillikka  erishishi  natijasida  uning  hududidagi  yer  osti 

boyliklarini o’zlashtirish va ulardan foydalanish mexanizmida ham keng qamrovli 

o’zgarishlar  amalga  oshirildi  va  O’zbekiston  Respublikasining  1994  yil  23 

sentyabrdagi  “Yer  osti  boyliklari  to’g’risida»gi  qonuniga  muvofiq  1995  yildan 

e’tiboran  yer  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliq  joriy  etildi  va  yer  osti 

boyliklaridan  foydalanuvchilar  ularning  xajmidan  kelib  chiqqan  holda  maxsus 

soliq to’lay boshladilar.  

Mamlakatimiz  iqtisodiyotida  amalga  oshirilgan  islohotlar  natijasida  mazkur 

soliq  mexanizmida  ham  keng  qamrovli  o’zgarishlarga  erishildi  va  ularning 

huquqiy bazasi mustahkamlandi. Jumladan, respublikamizda mineral xom-ashyoga 

bo’lgan  talabni  hamda  boshqa  extiyojlarni  qondirish  uchun  yer  qa’ridan  oqilona, 

kompleks  foydalanishni,  yer  qa’ri,  atrof  tabiiy  muhit  muhofaza  qilinishini 

ta’minlash  kabi vazifalardan kelib  chiqqan holda 2002  yil  13 dekabrda  “Yer  osti 

boyliklari to’g’risida”gi qonunning yangi tahriri tasdiqlandi va mazkur qonunning 

asosiy  vazifasi  qilib  yer  osti  boyliklariga  egalik  qilish,  ulardan  foydalanish  va 

tasarruf etishda yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iborat ekanligi 

belgilandi. 

Respublikamizda  yer  qa’ridan  foydalanganlik  uchun  soliq  O’zbekiston 

Respublikasi  Soliq  kodeksining  243-247  moddalariga  muvofiq  undiriladi  va 

huquqiy tartibga solinadi. Soliq kodeksiga ko’ra yer qa’ridan foydalanganlik uchun 

soliq  umumdavlat  soliqlari  tarkibiga  kiradi.  Ushbu  soliq  tabiiy  boyliklardan 

foydalanishning  samaradorligini  ta’minlash  bilan  birga  sof  fiskal  vazifani  ham 

bajaradi. Yer qa’ridan foydalanuvchilar quyidagi to’lovlarni to’laydilar: 

 

 

 

---

42