Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Geografik  tushunchalar  alohida  (Toshkent)  va  umumiy  (tog’lar,  foydali 
qazilmalar)  tushunchalarga,  biologik  tushunchalar  tur  (chittak,  lola,  archa,  avlod, 
hayvonlar, bargli o’simliklar) tushun-chalariga bo’linadi. 
Har  xil  tushunchalarni  shakllantirishda  tasavvurlar  bilan  tushunchalar 
o’rtasiga  chegara qo’yish  mumkin.  Tasavvurlar tobora umumlashib  borib,  tushuncha 
belgilariga ega bo’ladi. Tushuncha muayyan holga kelib, tasavvuiga o’tadi. 
Tabiatshunoslik  kursida  tabiat  va  odamlar  faoliyatini  o’iganishda  dastur  qator 
tasavvur  hamda  tushunchalarning  o’zlashtirilishini  nazarda  tutadi.  Birinchi 
tabiatshunoslik  darsida  o’quvchilar  “tabiat”,  “jonsiz  tabiat”,  “jonli  tabiat”  kabi 
tushunchalar  bilan  tanishadilar  va  maktabgacha  bo’lgan  yoshda  ham  1-4-  sinflarda 
shakllangan  tabiatning  real  qismlari  va  hodisalari  to’g’risidagi  tasavvurlar 
sistemaga olinadi. 
Tushunchalarni  shakllantirishda  shuni  nazarda  tutish  kerakki,  tushuncha 
ayrim  elementlardan  tarkib  topadi.  Chunonchi,  “tepalik”  tushunchasi  quyidagi 
elementlardan:  cho’qqisi,  tagi,  tik  yonbag’irlik,  yotiq  yonbag’irlik  kabilardan 
tarkib  topadi.  “Daryo”  tushunchasi  quyidagi  unsurlarni:  quyilish  joyi,  boshi 
(boshlanishi), o’zani, o’ng va chap qiig’og’i kabilarni o’z ichiga oladi. 
Tabiat  obyektlari  va  hodisalari  to’g’risida  to’g’ri  tushuncha  hosil  qilish  uchun 
avval  ularni  kuzatish,  keyin  ularning  tasvirini  (surat,  jadval,  xarita,  sxema)  qarab 
chiqish,  o’qituvchining  hikoyasi  yoki  suhbatini  eshitish  va  olingan  tushunchani 
darslik  bo’yicha  mustahkamlash  kerak.  O’qituvchining  maqsadga  yo’nalgan  ishi 
tushunchalarning muvaffaqiyatli shakllanishiga yordam beradi.