Mavzu: tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi pedagogik fan sifatida

Xarita va globus. O
’quvchilar 4-sinfda xarita va globus to’g’risida dastlabki 
tasavvurlami oladilar, shuning uchun sinfda o’zbekiston Respublikasiining tabiiy 
xaritasi, yarim sharlar tabiiy xaritasi, tabiiy zonalar xaritasi, foydali qazilmalar 
xaritasi bo’lishi kerak. Shuningdek, atrof joyning shartli belgilariga ega bo’lgan yirik 
masshtabli plani va o’quvchilar yashayotgan hamda o’qiyotgan shahar yoki 
qishloqning planidan ham foydalaniladi. O'quv-chilarning sinfda va uyda individual 
ishlashlariga mo’ljallangan “Bizning vatanimiz” atlasi, shuningdek, 4- sinf uchun 
kontur kartalar to’plamii keng qo’llaniladi. Sinfdagi ishda diametri 42,5 sm li 
globusdan, indiviudal ishda esa diametri 15 sm li globusdan foydalaniladi. 
Proyeksion apparatlar. 
Proyeksion apparatlarga shishadagi diapozitivlarni 
namoyish qiladigan proyeksion chiroq, tiniq diapozitivlarni namoyish qiladigan 
alloskop va fllmoskoplar kiradi. Sanoatimizda maktab proyeksion apparatlar maxsus 
qo’llanma bilan biiga tayyorlangan. Darsda diapozitivlarni namoyish qilishdan oldin 
o’qituvchi qo’llanma mazmuni bilan tanishgan va mavjud apparatlar bilan ishlash 
uslublarini amaliy ravishda egallagan bo'lishi kerak. 
Tabiatshunoslik dasrlarida kodoskop, ketma-ketlik usulida bajarilgan, tiniq 
pardada chizilgan maxsus transporantlar, shuningdek, yasama qurollar (rangli 
sxemalar), rasmlar, kesmalar, yon ko’rinishlar va boshqa o’quv qurollari qo’llaniladi. 
Transporant shu bilan qulayki, u har xil jarayonlar (masalan, ko’lni o’t 
bosishi, manbalar, ya'ni buloqlar hosil bo’lishi, tabiatda suvni doira bo’ylab aylanishi 
va boshqalar)ni dinamika (harakat)da ko’isatish imkonini beradi. Kodoskop bevosita 

---

apparat stolchasida odatdagi flomaster, sharikli ruchka yoki qalam bilan tiniq pardada 
chizilgan har qanday rasm, sxema yon ko’rinishni ekranda ko’rsatishga imkon 
beradi. 
Ekran vositalari (diafilmlar, diapozitivlar, slaydlar) mustaqil rolni bajarishi 
mumkin. Ekran vositalari devoriy suratlar kabi zaruriyatga qarab namoyish qilinadi. 
Bir darsning o’zida 5-6 kadrdan foydalanish tavsiya qilinadi.
Ko’rsatilgan suratlarni o’quvchilarning o’zlari tushuntirishlari kerak. Faqat 
o’quvchi ko’iganlarini noto’g’ri tushuntirayotganda, mavzudan chetlaganda, 
muhimlarini ko’rmagandagina o’qituv-chining aralashuviga yo'l qo’yiladi.