Mavzu: Suyuqliklarning ichki ishqalanish koeffisentini Stoks usuli bilan aniqlash. Reja

Qurilmaning tuzilishi va o`lchash usuli

Suyuqliknng ichki ishqalanish koeffitsientini Stoks usuli bilan aniqlashda ishlatiladigan qurilma (3-rasm), diametri 5 sm, uzunligi 50 sm bo‟lgan shisha idishdan iborat bo‟lib, unga tekshirilayotgan suyuqlik (glitsirin) quyiladi. Tajribada ishlatiladigan sharchalarning diametri mikrometrik okulyarli mikroskop yordamida aniqlanadi. O‟lchanadigan sharchalar mikroskopning buyum stolchasiga o‟rnatilib, uning tasviri aniq ko‟runguncha fokuslanadi. Tajribalarni turli sharchalar bilan kamida 10 marta takrorlash kerak. 1. Tajribani o’tkazish tartibi va hisoblashlar 1. Millimetrli chizg`ich yordamida tekshiriladigan suyuqlik solingan idishning A va B (3-rasm) belgilari orasi o‟lchanadi. 2. Areometr yordamida tekshirilayotgan suyuqlikning  0 zichligi, termometr bilan harorati  t o‟lchanadi. 3. Sharcha zichligi  ning qiymati tegishli jadvaldan aniqlanadi. 4. O‟lchanadigan har bir sharchani mikroskopning buyum stolchasiga o‟rnatib, uning har 60 burchak ostidagi 1 1 0202 0 0 ,  va 0303  yo‟nalishlardagi (4-rasm) diametrining uchta:               1  2 1 2 2 1 3 2 1 N N N ; N N N ; N N N qiymatlari mikrometrik shkalalar bo‟limida o‟lchanadi. 5. Har bir sharchaning o‟rtacha diametri, mikrometrik shkalalar bo‟limida ifodalanadi: N = 3 N1  N2  N3 (11) O1 O2 O3 O1  O3  O2  4 - rasm l A B 3 - rasm 8 6. Har bir sharchaning o‟rtacha diametri d santimetrlarda ifodalanadi: d   N (12) bunda 3 1 10    sm bo‟lib, mikrometrik shkala har bir bo‟limning santimetrdagi ifodasidir. Bu ma‟lumotlarning barchasi 1- jadvalga yoziladi. 1-jadval № N1  N2  N1  N2  N1  N2  N1 N2 N3 N d Doimiyl ar 1   t 2  0  3   … l  … … 10 7. Har bir sharchaning A va B belgilar orasini bosib o‟tish vaqti  sekundomer yordamida aniqlanadi. 8. Tajribada aniqlangan kattaliklar , , , 0   va d ning qiymatlari (10) hisoblash formulasiga qo‟yib, har bir tajriba uchun suyuqlikning ichki ishqalanish koeffitsienti aniqlanadi. 6, 7 va 8 bandlardan olingan natijalar 2- jadvalga yoziladi. Tajriba xatoliklarini hisoblash 1. 2-jadval asosida aniqlangan suyuqlikning ichki ishqalanish koeffisentlarining o‟rtacha qiymati hisoblanadi: n n n i i n        1 2 1 ...      (13) 2. Har bir tajribada qilingan absolyut xatolik hisoblanadi: i   i (14) 3. Tajriba paytida qilingan o‟ratacha absolyut xatolik topiladi: 9 n n n i i n             1 2 1 ...      (15) 4. Suyuqlik ichki ishqalanish koeffitsientining ishonch intervali quyidagicha yoziladi:      (16) 5. Tajribada qilingan nisbiy xatolik hisoblanadi:   100%       (17) Bu topilgan ma‟lumotlarning barchasi 2-jadvalga yoziladi.