|
Xloroform. 19-asrda xloroform eritmasi kokain va geroinga teng qilingan modda dori vositasi xisoblangan edi. Xloroform eritmasi dorixonalarda bronxit va yo’talni davolash va oldini olish uchun sotilar edi. Shifokorlar bu eritmani astma kasali bor bemorlarga tavsiya qilishar edi. O’sha davrda xloroform eritmasi anesteziya sohasida ham qo’llanilar edi. 21 asrga kelib bu modda ichga qo’llashga man etildi. Bundan savol kelib chiqadi nima uchun? Nima o’zgardi? Что изменилось? Demak uni tarkibi endi mukammal o’rganildi va inson organizmi uchun bu modda zararli deb topildi. Uchxlormetan– bu xloroformning kimyoviy nomlanishi. Formulasi – CHCL3. Rangsiz, shirin ta’mli suyuqlik modda. O’tkir xidli, qizdiruvchi modda. 19 asrda dorixonalar bu eritmani organik erituvchilarga qo’shilgan holatda qabul qilishni tavsiya qilishar edi. Xloroform moddasi suv bilan aralashmaydi. 20 asrning boshlariga kelib, shifokorlar yuzlab odamlar yurak to’xtashi va nafasning bo’g’ilishidan o’layotganini aniqladilar. Va bu kassallarning barchasi ushbu moddani qabul qilganliklarini aniqladilar. Lekin bu modda 1960 yilga qadar, og’riq qoldiruvchi, vaqtincha xushdan ketkazuvchi vosita hisoblanib, meditsinada keng qo’llanilib kelingan. 1967 yilga kelib bu modda inson organizmi uchun zaharli modda ekanligi isbotlandi va ishlatish uchun man qilindi. Shu paytga qadar bu modda narkoz o’rnida ishlatilib keldi. Narkoz moddasi meditsinaga kiritilgandan so’ng xloroform man etildi.
Shunday qilib, xloroform eritmasi uxlatuvchi modda bo’lib hisoblanadi.
Benzin (frans. benzine) — turlicha tuzilgan uglevodorodlar aralashmasi, 30—205° oraligida qaynaydigan rangsiz suyuklik. Muzlash temperaturasi — 60° , alangalanish temperaturasi 0° dan past, zichligi 680–780 kg/m3. Havoda B. butlari konsentratsiyasi 0,074—0,123 kg/m3 ga yetganda portlaydigan aralashmalar hosil boʻladi. Benzin,asosan, neftni haydash va katalitik qayta ishlash yoʻli bilan; ozroq toshkoʻmir va yonuvchi slaneslarni qayta ishlash yoʻli bilan (q. Gidrogenlash), shuningdek tabiiy va yoʻlakay gazlardan olinadi. Benzin asosan ichki yonuv dvigatellari uchun yonilgʻi sifatida ishlatiladi. B. erituvchi, yuvadigan suyuklik sifatida va boshqa maqsadlar uchun qoʻllaniladi. Yonilgʻi sifatida ishlatiladigan B. avtomobil va aviatsiya bsnzinlariga boʻlinadi. Benzinning eng muhim ekspluataiion xossasi — detonatsion turgʻunligi, yaʼni dvigatelda Benzin qisilgan vaqtda oʻzuzidan alangalanib ketishiga qarshilik qila olishidir. Benzin ning antidetonatsion xossalari oktan soni bilan, aviatsiya Benzinning shunday xossalari yana B. boy aralashmasining navliligi bilan baholanadi. Bir xil rejim va birday sharoitda (etalon yonilgʻiga nisbatan) sin al ganda dvigatelda detonatsiya boshlanish rejimida indikator bosimi kattaligini koʻrsatadigan son (foizlarda ifodalanadi) B.ning navliligi deb ataladi. Benzining oktan soni yoki navliligi qancha yuqori boʻlsa, antidstonatsion xossalari oʻshancha yaxshi boʻladi. B. ana shu xossalarga asosan rusumlarga boʻlingan (aviatsiya Benzinning turgʻunligini oshirish uchun unga tetraetilqoʻrgʻoshin qoʻshiladi). Bunday (etillangan) B. zaharli, shuning uchun u bilan ishlaganda ehtiyoj boʻlish zarur. Etillaigan B.ni etillanmagan Benzindan ajratish uchun unga rang qoʻshib qoʻyiladi. Oʻzbekistonda 3 ta neftmi qayta ishlash korxonasi (Fargʻona, Oltiariq va Buxoro) mavjud boʻlib. ular"Oʻzneftniqaytaishlash" aksiyadorlik kompaniyasiga boʻysunadi. Bu korxonalarda etillanmagan va etillangan A72 va A76, etillangan A92 va etillanmagan Li93 hamda Ai95 rusumidagi avtoben;inlar, shuningdek B92 rusumli aviatsiya benzini ishlab chiqariladi. Benzin inson organizmiga asosan oʻpka or’t kirib, salbiy taʼsir etadi. Benzin bugʻl;idan bir yoʻla zaharlangan kishining . shi ogʻriydi, tomogʻida noxush sezgi ‘aido boʻladi, yoʻtal tutadi, koʻz va burfch shilliq pardasi taʼsirlanadi, qattiq zaharlangan kishining boshi aylau^di, gandiraklaydi, tomir urishi siyfslashadi. Benzindan surunkasiga zaharlan;y kishining boshi ogʻriydi. uyqusi s iladi,injiq, tez charchaydigan boʻlib ; (ladi, ozib ketadi, yurak sohasi ogʻriyd"| va h.k. Bir yoʻla zaharlangan kishi sofi. Bora olib chiqiladi, kislorod beriladi, yurakni quvvatlaydigan va asabni tinchlaoʻtiradigan dorilar buyuriladi; nafasi toʻxtab qolgan boʻlsa, sunʼiy nafas oldiriladi. B. meʼdagatushgan boʻlsa, oʻsimlik moyi (30—50 g) ichiriladi. Surunkasiga zaharlangan kishi organizmini mustahkamlash maqsadida umumiy davo qilinadi. fizioterapiya buyuriladi. Benzin bilan ishlashdan vaqtincha chetlatiladi. Asab va endokrin bezlarning funksional kasalliklari boʻlgam kishilar benzin bilan ishlashga qoʻyilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
