Mavzu: Strug qurilmalarini unumdorligini hisoblash

Strugning kamchiliklari quyidagilardir:
- ko'mirning yuqori to‘plamining qulashi jarayonining nazoratsizligi, bu mexaniklashtirilgan boltlarni soqchilar bilan birgalikda foydalanishni qiyinlashtiradi;
- strug va traktsion zanjirning tu’roq bilan ishqalanishi va quyqum konveyeriga aylanishi bilan bog'liq katta yo'qotishlarga asosan, struglarning (0,2-0,3) past samaradorligi.
- konveyer va tu’roq ustidagi omoch unsurlarining ishqalanishini bartaraf etish uchun energiya sarfini oshirish;
- ijro etuvchi organga etkazib berish tizimi tomonidan katta kuch sarflashning mumkin emasligi va natijada, o'rtacha ko'mirdan yuqori ko'mirda ishlov berishning mumkin emasligi;
- zaif uyingizda qatlamlar ustida ishlash imkoniyatini cheklaydigan tog'li yo'lning kengligi; O'rnatish elementlarining ortib borishi; ingichka tikuvlarda ishlamaslik va hokazo.


Tor qamrovchi kombaynlar - asosiy qazib oluvchi mashinalar hisoblanib, ular zamonaviy qazish komplekslari bilan birga ishlatiladi.
Sinflari va ishlatilish ko’lami:
-qatlam yotiqlik qiyaligiga bog’liq ravishda tor qamrovchi kombaynlar farqlanadi: qalin va qiya (35⁰ gacha) qatlamlarni qazishga mo’ljallangan (qachonki qazib olingan ko’mirni tashish lozim bo’lganda); 35⁰ dan oshiq yotiqlikdagi qatlamlarni qazishga mo’ljallangan (ko’mirni tashish lozim bo’lmaganda, ya’ni qazib olingan yuk o’z og’irligi bilan harakatlansa);
-qatlam qalinligiga bog’liq ravishda 0,6-5m qalinlikdagi qatlamlarni qazib olishga mo’ljallangan kombaynlar farqlanadi: qatlam qalinligi 0,8 m va undan yuqori bo’lsa, kombayn zaboyda yonida joylashgan suriluvchi kurakli konveyer ramasida xarakatlanib qazib oladi. Xuddi mana shu asosiy texnologmk sxema bo’yicha koplab tor qamrovchi kombaynlar 5 m gacha qalinlikdagi qatlamlarni qazib oladi.
Agar qatlam qalinligi 0,6-0,8 m bo’lsa, tabiiyki yu’qa qatlam ish zonasi kombaynning konveyer ramasi ustida xarakat qilishini ta’minlay olmaydi. Bunday xollarda kombayn qatlam zaminida konveyer yonida harakatlanadi. Bu holat ikki variantda bo’lishi mumkin:
1) kombayn konveyer yonida zaboy tarafda (K103);
2) kombayn kor’usi konveyer reshtagi yoniga (o’tilgan bo’shliq tarafda) joylashtirilgan, uning ishchi organi esa zaboyda (MK67M).
Zamonaviy qazish kombaynlari konstruktsiyasida shnekli ishchi organlar eng kop tarqalgandir. Bular 2K52M, 1K101, 1GSH68, KSH1KG, KSHZM, K102, K120, K128’ kombaynlaridir. SHneklarning asosiy ishlatish afzalliklari qatlamni butun qalinligi bo’yicha qazib olish, qatlam gi’sometrik o’lchamlarida ishchi organlarning qazish qalinliklarini oson o’zgartirish, yuqori unumdorlik, frontal burg’ulash imkoniyatlarining mavjudligidir. Ishlab chiqarilayotgan shnekli kombaynlar kesishga qarshiligi 220—300 kN/m bo’lgan qatlamlarda samarali ishlatilmoqda.
Ish bajaruvchi organlarning qamrash kengligini quyidagicha qabul qilish tavsiya etiladi: 1,2—2,5 m qalinlikdagi qatlamlar uchun 0,63 m; 1,2 m dan kichik qalinlikdagi qatlamlar uchun 0,8 m; 2,5 m dan oshiq qalinlikdagi qatlamlar uchun qamrash kenligi 0,5 m.
Ish bajaruvchi organining ko’ndalang zaboyda burg’ulash funktsiyasi bilan ishlay olishi lavaning butun uzunligi bo’ylab qazish ishlarini mexanizatsiyalashtirish imkonini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:

• 
  Konchilik mashinalarining elektr ta'minoti va avtomatlashtirish” - fanidan o‘quv uslubiy majmua NAVOIY - 2017 y
  
• 
  www.fayllar.org axborot sayti
  
• 
  www.ndki.uz sayti
  
• 
  www.ziyonet.uz online kutubxonasi