Mavzu: Solenoidning magnit maydoni

Magnit maydonida tokli o’tkazgichni ko’chirishda bajarilgan ish.
Magnit maydon induksiya vektoriga perpendikulyar bo’lgan va magnit oson ko’chadigan tok elementini kuzatamiz. (7.11-rasm)

7.11-rasm

Ma’lumki, magnit maydonidagi tokli o’tkazgichga Amper kuchi ta’sir etadi:

(7.27)

Bu kuch tokli o’tkazgichning dl-elementini magnit maydonda ko’chirib ish bajaradi:

yoki (7.28)

kontur o’rab turgan yuzaning o’zgarishini ifodalaydi.

magnit oqimining kontur yuzasi orqali o’zgarishini hisobga olib:

(7.29)

Magnit maydonida tokli o’tkazgichni ko’chirishda bajarilgan ish magnit oqimining o’zgarishiga proporsionaldir. Bu xulosani istalgan tokli kontur uchun umumlashtirish mumkin (7.12 83-rasm).

Endi magnit maydonida berk konturni ko’chirishda bajarilgan ishni hisoblaymiz. Konturni tutashgan ABC va CDA bo’laklardan tashkil topgan deb tasavvur qilib, to’la bajarilgan ishni ifodalaymiz.



dA₁-konturning ABC qismini ko’chirishda bajarilgan ish bo’lib, u manfiy ishoraga ega, chunki konturning bu qismiga ta’sir etuvchi kuch harakat yo’nalishi bilan o’tmas burchak hosil qiladi.



Shunday qilib, magnit maydonida berk konturni ko’chirishda bajarilgan ish, kontur yuzasi orqali magnit oqimining o’zgarishiga proporsionaldir

(7.30)

7.12-rasm

Bu yerda -kontur orqali o’tayotgan magnit oqimining o’zgarishini bildiradi.

)

9.6-rasm
Agar transformatorning birlamchi cho’lg’ami o’zgaruvchan tok manbaiga ulansa, undan I₁-tok o’tib, o’zgaruvchan magnit oqimi hosil qiladi. Bu o’zgaruvchan magnit oqimi ikkilamchi cho’lg’am o’ramlarini kesib o’tib, o’zaro induksiya E.Yu.K., birlamchi cho’lg’amida esa o’zinduksiya E.Yu.K. hosil qiladi. Om qonuniga muvofiq birlamchi cho’lg’amdagi tok kuchi tashqi va induksiya E.Yu.K.ning algebraik yig’indisi orqali aniqlanadi:

(9.22)

bu yerda, R₁-birlamchi cho’lg’am qarshiligi bo’lib, tez o’zgaruvchan maydon uchun kichik miqdor bo’lib hisoblanadi. Shu tufayli

(9.23)

ikkinchi cho’lg’amdagi induksiya E.Yu.K.

(9.24)

(9.24) dagi minus ishora birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amdagi toklar faza jihatidan qarama-qarshi ekanligini bildiradi.

-nisbat transformatsiyalash koeffitsiyenti deb yuritiladi.

Agar, >1 bo’lsa, transformator yuksaltiruvchi, aksincha bo’lsa <1 pasaytiruvchi bo’ladi.