Mavzu: So’lak xossalari va ajralishini tekshirish. Og'iz bo'shlig'ining tekshirish usullari ko'rik Sialometriya Sialografiya so'lak analizi Gnatodinamometriya Mastikosiografiya

So'lakning sekresiya mexanizmi

• Sekretor hujayralarining MP – 10-35 MV., protoklarida – 80 MV.
• Elektr aktivligi giperpolyarizasiya jarayoni bilan bog'liq.
• QGP – qo'zg'aluvchi giperpolyarizasiya potentsiali
• QGP qondan tsitoplazmaga yod va xlor ionlarini o'tishi bilan bog'liq.

So'lak ajralishining boshqarilishi

• So'lak bezlarining sekresiyasi refleks yo'li bilan qo'zg'aladi. Og'iz bo'shlig'idagi reseptorlarga ta'sir qiluvchi ovqat moddalarni yoki rad etiluvchi moddalar shartsiz so'lak ajralish reflekslarini vujudga keltiradi.
• shartli va shartsiz reflektor yo'li bilan amalga oshadi.
• Taktil, xarorat va ta'm sezuvchi reseptorlardan afferent impulslar uch boshli, yuz va til-halqum, adashgan asab tolalari orqali so'lak ajralish markaziga boradi.
• Ovqat iste'mol qilish natijasida afferent impulslar oqimi uzunchoq miyadan sensor informasiyani talamus va gipotalamusga etkazadi. Miya po'stlog'ida sezuvchi neyronlardan impulslar efferent neyronlarga o'tadi (Rolland egatida po'stloq markazi joylashgan).

Efferent impulsasiya po'stloqdan gipotalamusga keladi va simpatik, parasimpatik yadrolarni aktivasiyalaydi. Gipotalamusning parasimpatik yadrolari uzunchoq miyaning yuqori va pastki so'lak ajralish yadrolariga aktivlovchi ta'sir qiladi. Gipotalamusning simpatik yadrolari orqa miyaning II-V ko'krak segmentida joylashgan preganglionar simpatik neyronlarga aktivlovchi ta'sir qiladi.

• Efferent impulsasiya po'stloqdan gipotalamusga keladi va simpatik, parasimpatik yadrolarni aktivasiyalaydi. Gipotalamusning parasimpatik yadrolari uzunchoq miyaning yuqori va pastki so'lak ajralish yadrolariga aktivlovchi ta'sir qiladi. Gipotalamusning simpatik yadrolari orqa miyaning II-V ko'krak segmentida joylashgan preganglionar simpatik neyronlarga aktivlovchi ta'sir qiladi.
• Gumoral faktorlarni ta'siri muhim emas.
• Gipofiz, buyrak usti, me'da osti, qalqonsimon bezlarning gormonlari va metabolizm maxsulotlari ta'sirida so'lak ajralishi o'zgarishi mumkin.
• Parasimpatik nervlar ta'sirlanganda ko'p miqdorda so'lak ajraladi, tuzlar kontsentrasiyasi yuqori, organik moddalar kam.
• Simpatik nervlar ta'sirlanganda – so'lak miqdori kam ajraladi, quyuq, tarkibida fermentlar va Musin miqdori ko'p, tuzlar miqdori kam.