Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Siyosiy liderlik turlari juda ko‘p bo‘lib, ularni tahlil qilish ham ancha murakkablik tug‘diradi Ushbu vazifani siyosiy liderlikni kompleks tahlil qilish orqaligina amalga oshirish mumkin. U liderlikiing 4 asosiy xususiyatlarini hisobga oladi: liderning xarakterli xususiyatlari, u bajarishi lozim bo‘lgan vazifalar, uning izdoshlari va ularning o‘zaro harakati tizimi, lider va o‘zaro munosabat mexanizmi. Lekin liderlikning universal ta’limotini yaratish mumkin emas. Sababi, bu voqelikning o‘zi namoyon bo‘lishiga, vazifalariga, tarixiy davr, siyosiy tizim xususiyatlariga ko‘ra xilma-xildir. Hozirgi zamon siyosatshunosligida siyosiy liderlar u yoki bu mezonlarga ko‘ra xilma-xil turlarga ajratiladi.

Rahbarning qo‘l ostidagilarga munosabatiga ko‘ra, u avtori­tar va demokrat liderlarga ajratiladi. Avtoritar liderlik tanho yo‘naltirilgan ta’sir etish xususiyatiga ega bo‘lib, u sanksiyalar, kuch ishlatishni nazarda tutadi. Demokratik yetakchilik rahbar tomonidan guruh yoki tashkilot barcha a’zolarining fikrlari, manfaatlarini hisobga olishda, ularni boshqarishda ishtirok etishda ifodalanadi.

Ushbu klassifikatsiya o‘zining kamchiliklariga qaramasdan uni qo‘llashda oddiy va qulaydir. Birinchi turdagi liderlik asosida odatlar, ikkinchisida tafakkur, uchinchisida e’tiqod va hissiyotlar yotadi. Ushbu klassifikatsiya asoschisi M. Veber xarizmatik liderlikni tahlil etishga alohida e’tibor beradi. U liderlikning ushbu turini inqiroz davrida jamiyatning yangilashning muhim harakatlantiruvchi kuchi sifatida qaraydi, chunki xarizmatik dohiy obro‘-e’tibori o‘tmish bilan bog‘liq bo‘lmasdan, u ommani ijtimoiy yangilanish vazifalarini echishga safarbar etishga qodirdir. Jamiyat taraqqiyotidagi nisbatan tinch davrda esa tarixiy an’analarini avaylab- asrovchi va zaruriy islohotlarni amalga oshiruvchi ratsional-legal liderlar maydonga chiqadi. Umuman olganda, ko‘pgina davlatlar tarixida siyosiy liderlar turlarining almashinuvida muayyan ketma-ketlik kuzatiladi. Dohiy - asoschi, xarizmatik, an’anaviy lider - qo‘riqchi bilan, u esa o‘z navbatida islohotchi-qo‘riqchi bilan almashinadi.

Liderlikning mumtoz, deb hisoblash mumkin bo‘lgan uch turini M. Veberning «Siyosat - ham mayl, ham kasb sifatida» maqolasida bergan legitimlikning uch turiga asoslanadi: