Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Meritokratiya nazariyasi (fransuzcha merit - xizmat, qadr-qimmat so‘zidan) alohida xizmat ko‘rsatgan va qadr-qimmatga ega bo‘lgan shaxslar, malakali mutaxassislar, texnokratlar, intellektuallar yordamida hukmronlik qilishni ko‘zda tutadi. Mazkur nazariya tarafdorlarining fikriga ko‘ra, ijtimoiy taraqqiyot darajasi siyosiy hokimiyat va intellektni birlashtirish borasidagi tadbirlarga bog‘liq bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, taraqqiyotda muvaffaqiyatga erishishni istagan jamiyat o‘z ixtiyoridagi insoniy salohiyatdan eng yuqori darajada foydalanishga o‘rganishi lozim. Meritokratiyaning vazifasi - bir tomondan ijtimoiy hayotga intellektual oqimni olib kirish, ikkinchi tomondan esa shaxs tabiiy iste’dodining namoyon bo‘lishiga ko‘mak berishdan iborat.

Meritokratiyaning modeli siyosiy va ijtimoiy qadriyatlarning adolatsiz taqsimotiga qarshi yo‘naltirilgan. Maz­kur model adolatning meritokratik tamoyili (har kimga xizmatiga yarasha)ni o‘zida mujassam etishi kerak.

Butun jahon jamiyati nazariyasining mohiyati shundan iboratki, hozirgi zamonning barcha dunyoviy muammolari echimiga faqat umumsiyosiy hayotni yuksak darajada baynalminallashtirish orqali, yangi halkaro tashkilotlarni barpo etish yoki qayta qurish yo‘li bilan kelish mumkin.

Rivoj­langan mamlakatlarning taj­­­­ribasi umum­lashtirilsa, zamonaviy fuqarolik ja­­­­miyatining asosiy belgi­lari quyidagicha namoyon bo‘­­ladi:

- iqtisodiy sohada: nodavlat tashkilotlar; kooperativ-shirkatlar; ijara ja­moalari; aksiyadorlik jami­yatlari; uyushmalar; korporatsiyalarning mavjudligi;

- ijtimoiy sohada: oila; partiyalar, jamoat tashkilotlari va harakatlar; ish va yashash joylaridagi o‘z o‘zini boshqarish organlari; nodavlat ommaviy axbo­rot vositalari; jamoatchilik fikrini aniqlash, shakl­­­­­­lantirish va ifoda etishning madaniylashgan tartiblari; ijtimoiy ixti­loflarni kuch ishlatmasdan, tazyiqsiz, qonunlar doirasida hal qilish amaliyotining mavjudligi;

- ma’naviy sohada: so‘z, vijdon va fikr erkinligi; o‘z fikrini ochiq bildira olishning real imko­ni­yati; ijodiy, ilmiy va boshqa uyushmalar mustaqilligining ham qonuniy, ham amaliy jihatdan ta’­min­langani.

Shuningdek, fuqarolik ja­­miyatining barqarorligini ta’minlovchi shart-sharo­itlar ham borki, ularsiz bun­day institutlar rivojlanmaydi. Eng avvalo, jamiyatdagi ijtimoiy qat­­lam­lar manfaatlarini ifoda etuvchi rivojlangan ijtimoiy tuzilmalar mav­­jud bo‘lishi za­rur. Qolaversa, jamiyat a’zolaridan mus­ta­qil faoliyat ko‘r­sa­ta olish qobiliyati, ij­­timoiy, intellektual, ru­­hiy jihatdan yuksalish ham talab etiladi. Shuningdek, har bir fu­qaro o‘z shaxsiy mulkiga ega bo‘­lishi, bu mulk­ni o‘zi is­ta­gan tarzda tasarruf qila olishi uchun bu mulkka nisbatan shaxsiy yoki jamoaviy huquqning ta’minlagan bo‘lishi shart.

Demak, bunday jamiyatning asosini fuqarolik jamiyati institutlari — siyosiy partiyalar, fu­­qaro­larning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nodavlat notijorat tashkilotlarning o‘zaro munosabatlari majmui tashkil etadi.