Mavzu: She’r vaznlari tasnifi

Keyin o‘lishni.

Keyin

Sochilgan suyaklaringni yig‘ib,

Yana jon ato qil o‘zingga-o‘zing.

So‘ngra o‘limning ko‘ziga tik qara.

Joningni olsa olibdi-da!

(U. Azim)

Sarbastda yozilgan she’rning an’anaviy barmoq yoki aruzdagi she’rdan farqli jihatlaridan biri shundaki, bundagi ohangdorlik avval boshdan ma’lum maromga solinmaydi, muayyan maronga mos kechinmalar ifodalanmaydi. Aksincha, bunda fikr-tuyg‘uga mos ohang so‘zning ma’nosi asosida yuzaga keladi, ya’ni bu o‘rinda ma’no asosida o‘qiymiz va so‘zlarni shunga mos ohanglarda o‘raymiz.¹² Sarbast, verlibr – misralaridagi bo‘g‘inlar soni ham, ularning cho‘ziq-qisqaligi ham, turoqlanishi va qofiyalanishi tarkibi ham mutlaqo erkin she’r. Sarbast she’rda musiqiylik misralarda bo‘g‘inlar soni bir xilligi yoki tartibli qofiyalanish asosida emas, balki so‘z va tovush takrori, ritmik urg‘ular hisobiga ta’minlanadi. Sarbast she’rda ohangdorlik boshqa she’riy janrlardan farqli holda, avvaldan maromiga solinmaydi, muayyan maromga mos kechinmalar ifodalanmaydi. Aksincha, sarbast she’rda fikr-tuyg‘uga mos ohang so‘zning ma’nosi asosida yuzaga keladi.

1^ В. Г. Белинский. Танланган асарлар, Ўздавнашр, Тошкент, 1955,134-бет.

2^ А.Қаҳҳор. Асарлар, 6 томлик, 6-том, Ғ.Ғулом номли Адабиёт ва санъат нашриёти, Тошкент,1971, 253-бет.

3^

4^ Xondamir. O‘zbek poeziyasida aruz sistemasi, 224-bet.

5^ Hotam Umirov. Adabiyotshunoslik nazariyasi. Toshkent. A. Qodiriy nomidagi Xalq Merosi. 2004.180-bet.

6^ A. Ulug‘ov. Adabiyotshunoslik nazariyasi.-T.,2018.-B.180-185.

7^ A. Ulug‘ov. Adabiyotshunoslik nazariyasi.-T.,2018.-B.180-185.

8^ Izzat Sulton. Adabiyot nazariyasi. “O‘qituvchi ” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. Toshkent. 2005.208-209-betlar.

9^ Dilmurod Quronov. Ababiyotshunoslikka kirish. Toshkent. 160-167-betlar.

10^ A. Ulug‘ov. Adabiyotshunoslik nazariyasi.-T.,2018.-B.223-224.

11^ Тўхта Бобоев. Адабиетшунослик асослари. Тошкент. “Ўзбекистон”. 2002. 198-220-бетлар.

12^ Dilmurod Quronov. Ababiyotshunoslikka kirish. Toshkent. 160-167-betlar