Мавзу: шахснинг психологик қиёфасини т

  
 

 
 
 
1.2. Шахснинг психологик қиёфасини белгиловчи омиллар 
таҳлили 
Шахс ва унинг структураси хакидаги қарашлар турлича бўлиб, бир неча 
хил ѐндашувларга асосланиб тахлил этилади. Масалан, машҳур австриялик 
олим З.Фрейд назариясига кўра, шахс структураси уч таркибдан иборат: 
1.0нгсизлик.
2.0нглилик.
З.Ўта онглилик.
Ушбу назариянинг ижтимоий табиати шундайки, унда кобилият, билиш 
стратегияси, кутиилмалар, хулқдаги кадрият ва режалар акс этган.
Кўпчилик тадқиқотчилар изланиш жараѐнида, айнан, қўйидаги 
феноменларни хам шахс структурасига кўшадилар:
Қобилият
Темперамент
Характер 
Ирода 
Эмоция
Мотивация
Ижтимоий
установкалар

---

14 
Қобилиятни тушуниш инсоннинг индивидуал холати, яъни фаолиятни 
турли кўринишда бажариш имкониятини белгилайди. Темперамент эса унга 
сифат қўшади ѐки инсоннинг таъсиротга реакциясини билдиради. 
Шунингдек, унинг қўйидаги белгиларини адоҳида кўрсатиб ўтади: 
Яна бир психолог К.Леонгард шахснинг психологик тузилишини 
(қиѐфасини) таърифлаш учун тўрт хил типдаги характерни ажратган; 
Ижтимоий-
демографик
Ижтимоий-
психологик
Индивидуал - шахсий
Жинс 
Ёш
Маълумоти 
Фаолият
тури
Эхтиѐж
Мотив 
Майл 
Химояга
интилиш
Диккат 
Хотира 
Тафаккур
тури
Темперамент 
Фикрловчи 
тип 
Намойиш этувчи 
тип 

---

15 
Намойиш этувчи: тип ўзининг, хозирги вактдаги ички дунѐси рухий 
кечинмаларини, хурсандчилик, қайғуриш ва бошқа эмоцияларини инсонларга 
кучли, қаттик холатда тасвирлаб айтиб берадиган инсонлар типига киради. 
Намойиш 
этувчи 
инсонлар 
ўзларининг 
онгидаги 
жарохатли 
таассуротларини чиқара олишади, улар алдаши мумкин, аммо ўзлари шу 
нарсани англаб етмайди, лекин ѐлғон гапираѐтган инсонлар фикридан фарқ 
қилади. Улар ѐн атрофидагиларга ўз фикрини ишонтиришга ҳаракат қилади, 
ўзлари билиб-билмаслигини англаб етмасликлари хам мумкин. 
Намойиш этувчи шахслар, жамиятнинг ижобий ривожланиши 
мухитида яшаса, улардан яхши ѐзувчи, актѐр, ишчи, етишиб чиқиши 
мумкин, бошқа инсонларни тушуниши, улар билан тез муносабатга 
кириша олиши мумкин. 
Намойиш этувчи шахсларга нисбатан фикрловчи шахслар характерига 
мос инсонлар уларга қарама-қарши қўйилади. 
Фикрловчи тип ва Намойиш этувчи типга тааллуқли шахсларнинг 
ўйлаш даражаси тез. Қисқа вақт ичида қарор қабул қилиб, бир ечимга 
келсалар, буларга нисбатан фикрловчи шахслар обдон ўйлаб, етти ўлчаб, бир 
кесадиган одамлар тоифасидандир. 
Фикрловчи шахсларнинг салбий томони бу ўзига ишонмаслиги, қўрқув, 
бирон бир ходиса рўй беришидан ѐки бирон-бир хатоликка йул 
қўймаслигидан хавотирга тушадива бу одатий хулққа айланиб қолади.