Mavzu: Seysmik hodisalar. Zilzila

Epitsentr

25-50 km

Gipotsenr

Yer qimirlash 12 ballik shkalada o‘lchanadi. Yer qimirlash natijasida seysmik to‘lqinlar tarqaladi. Seysmik to‘lqinlar 3 turga bo‘linadi:

1.Bo’ylama to’lqinlar – bular tog‘ jinslauni yetish bo‘yicha tarqaladi va uning jaddaligi tog‘ jinslarining turiga zichligiga bog‘liqdir. Masalan : granit va shunga o‘xshash tog‘ jinsdan bo‘ylama to‘lqinning o‘tish tezligi- 2000-7000m/s oxaktoshdan va shunga o‘xshash tog‘ inslaridan 2000-3000 m/s, lyoss 1500 m/s, xavodan 300 m/s, suvdan 1500 m/s o‘tadi.

1.Bo’ylama to’lqinlar – bular tog‘ jinslauni yetish bo‘yicha tarqaladi va uning jaddaligi tog‘ jinslarining turiga zichligiga bog‘liqdir. Masalan : granit va shunga o‘xshash tog‘ jinsdan bo‘ylama to‘lqinning o‘tish tezligi- 2000-7000m/s oxaktoshdan va shunga o‘xshash tog‘ inslaridan 2000-3000 m/s, lyoss 1500 m/s, xavodan 300 m/s, suvdan 1500 m/s o‘tadi.

2.Ko’ndalang to’lqinlar- zilzila o‘chog‘idan tik ravishda tarqalib, uning kuchi bo‘ylama to‘lqinga nisbatan 1.7 marta kam .

3.Yuza to’lqinlar- yer qimrlash episentrida hosil bo‘lib, tarqalish masofasi o‘sha joydagi tog‘ jinslarining turiga, zichligiga bog‘liq.

S.V. Medvedev fikricha, zilzila kuchi ko‘p jihatdan seysmik to‘lqinlar tarqalayotgan jinsga bog‘liqdir. Zilzilaning turli ballari, tuproqning ma‘lum tebranishiga, yoki aksincha, tuproqning tebranish tezlanishi ma‘lum bir ballga to‘g‘ri kelar ekan. Quyidagi S.V.Medvedev tomonidan tuzilgan shkalani soddalashtirib keltiramiz, bunda keltirilgan ballarga tuproqning ma‘lum tebranish tezlanishi to‘g‘ri keladi.

S.V. Medvedev fikricha, zilzila kuchi ko‘p jihatdan seysmik to‘lqinlar tarqalayotgan jinsga bog‘liqdir. Zilzilaning turli ballari, tuproqning ma‘lum tebranishiga, yoki aksincha, tuproqning tebranish tezlanishi ma‘lum bir ballga to‘g‘ri kelar ekan. Quyidagi S.V.Medvedev tomonidan tuzilgan shkalani soddalashtirib keltiramiz, bunda keltirilgan ballarga tuproqning ma‘lum tebranish tezlanishi to‘g‘ri keladi.

Ballar	Tuproqning tezlanishi, mm/sek2
1-3	-
4	<100
5	100-250
6	250-500
7	500-1000
8	1000-2000
9	2000-4000
10	<4000
11-12	-