Mavzu: Selni hosil qiluvchi sabablar reja: suv-toshli sellar

4.2 Gidrotexnik inshootlaridagi avariyalarda 
fuqarolaming xatti-harakatlari
Gidrotexnik inshootlaridagi avariyada fuqarolar quyidagi qoidalami 
bajarishlari lozim:
1) 
Suv ostida qoladigan hududdagi fuqarolami, suv bosishi mumkin 
b o ig an hududlami va suv bosish vaqtini, shuningdek, shikastlovchi
101

omillarini (suv urib ketadigan to iq in balandligi va tezligini va bosh- 

qalami) yaxshi bilishlari kerak;
2) Aholining hammasi suv bosish xavfi tugilgandagi va suv bos- 
gandagi xatti-harakatlarga tayyorlangan boiishlari kerak;
3) Aholining hammasi suv bosish ehtimoli borligi, suv bosish vaqti, 
uning chegaralari haqidagi va evakuatsiya tartibi haqidagi tavsiyalami 
vaqtida olishi kerak;
4) X avf haqidagi xabar (ogohlantirish) olinganda quyidagi ishlar 
qilinishi kerak:
- darhol hujjatlami, qimmatbaho va kerakli buyumlami, 2-3 kunlik 
oziq-ovqat va ichimlik suvini o‘zi bilan olish;
- uylami ehtiyot holatda (ga/. suv, elektr ta’minotini o‘chirishi) 
qoldirishi kerak;
- chorva mollarini xavfsiz joylarga o'tkazib qo‘yish;
5) Agar to‘satdan halokatli suv bossa:
- suvning to iq in zarbidan saqlanish uchun mustahkam qurilgan 
inshootlammg yuqori qismlariga chiqiladi;
- oldindan tayyorlangan qutqaruv vositasini (4-6 ta bir litrli plast- 
massa idishlari osilgan najot kamarini) taqib olishadi;
- agar odam imorat ichida (yuqori qismlarida ) qolgan b o isa , qayer- 
daligini belgilab, qutqaruvchilar yordamga kelishi uchun oq bayroq bel­
gilari osib qo‘yiladi.

Xulosa

Gidrotexnik inshootlaming buzilishi juda katta hududlami, jumladan:

shaharlar va aholi yashash joylarini, sanoat tarmoqlarini va moddiy
resurslami suv ostida qolishiga olib kelishi mumkin, oqibatda juda katta
ham m a’naviy, ham moddiy zararlami olib kelishiga sabab boiadi. Jum¬
ladan, suv urib ketgan inshootlar, avtomobil va temir y oilar, elektr va
aloqa uzatish simlarining zararlanishi, chorva mollari, qishloq xo‘jalik
ekinlari hosili, ekinzorlar va boshqalaming nobud boiishi, xom ashyo,
yoqilgi, oziq-ovqat mahsulotlari, o‘g‘itlar va boshqa resurslami yaroqsiz
holga kelishi; aholini xavfsiz joylarga vaqtincha evakuatsiya qilish xara-
jatlari; yerlaming hosildor qatlamining yuvilib ketishi; suv bosgan hudud¬
larda oziq-ovqat, kiyim-kechak, dori-darmon va boshqa kerakli mahsu-
lotlami olib kelish xarajatlari va boshqa salbiy talafotlarga olib keladi.