Mavzu: Sanoat korxonalari milliy iqtisodiyotning asosiy bo'g'ini reja

Hozirgi zamon sharoitlarida davlat, munisipal, jamoa, individual (oilaviy, xususiy) turdagi korxonalar mavjud bo`lib, ular o`zlariga biriktirib qo`yilgan mulk tavsifi yoki tezkor (operativ) boshqaruv huquqiga ko`ra ham tasniflanadi.
"O’zbekiston Respublikasidagi korxonalar to’g’risida"gi O’zbekiston Respublikasining qonunining 2-moddasida korxonalarning quyidagi turlari ko’rsatib berilgan:
- Jismoniy shaxslarning xususiy mulkiga asoslangan korxonalar:

• 
  SHirkat mulkiga asoslangan, jamoa, oila, mahalla korxonalari, ishlab chiqarish kooperativlari, xo’jalik jamiyatlari va shirkatlariga, jamoat tashkilotlari va diniy tashkilotlariga qarashli korxonalar hamda jamoa mulkining boshqa shakllariga asoslangan korxonalar;
  
• 
  Davlat mulkiga asoslangan respublika davlat korxonalari, Qoraqalpog’iston Respublikasi davlat korxonalari, viloyatlari, viloyat, tumanlararo, tuman, shahar davlat korxonalari va boshqa turdagi korxonalar;
  
• 
  Aralash mulkka asoslangan davlatlararo va qo’shma korxonalar hamda mulkchilikning turli shakliga mansub, to’liq yoki hisobiy yo’sinda ishtirok etishga asoslangan boshqa turdagi korxonalar.
  

Xususiy korxona deb, mulkdor yagona jismoniy shaxs tomonidan tuzilgan va boshqariladigan tijoratchi tashkilot e`tirof etiladi<sup>2</sup>. Xususiy korxona tadbirkorlik sub`ektlarining tashkiliy-huquqiy shaklidir.
Xususiy korxona o`z mulkida alohida mol-mulkka ega bo`ladi, o`z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo`lishi hamda ularni amalga oshirishi, majburiyatlarni bajarishi, sudda da`vogar va javobgar bo`lishi mumkin.
Xususiy korxona o`z majburiyatlari bo`yicha o`ziga qarashli butun mol-mulk bilan javob beradi. Xususiy korxona o`zining to`liq firma nomi davlat tilida ifodalangan va xususiy korxonaning joylashgan eri ko`rsatilgan muhrga ega bo`lishi kerak. Muhrda ayni paytning o`zida uning firma nomi boshqa tilda ham ko`rsatilishi mumkin.
Mas`uliyati cheklangan jamiyat deb bir yoki bir necha shaxs tomonidan ta`sis etilgan, ustav fondi (ustav kapitali) ta`sis hujjatlari bilan belgilab qo`yilgan miqdorlardagi ulushlarga bo`lingan jamiyat tan olinadi³. Mas`uliyati cheklangan jamiyatning ishtirokchilari uning majburiyatlari bo`yicha javobgar bo`lmaydilar va jamiyat faoliyati bilan bog’liq zarar uchun o`zlari qo`shgan hissalar qiymati doirasida javobgar bo`ladilar.