Mavzu: Sakrash qobiliyati,uni rivojlantirish va baholash. Qabılladı: Tayarladı: Kirish I bob. Sakrash qobiliyati

Kurs ishining maqsadi:Basketbolchilarda sakrash qobiliyatini rivojlantirish vositalari va usullari.1.Basketbolchilarning sakrash qobiliyatini rivojlantirish masalasining nazariy va amaliy holatini o'rganish.2. Sportni takomillash- 4
tirish bosqichida basketbolchilar o‘rtasida sakrash qobiliyatini rivojlantirish- ga birlamchi e’tibor qaratishga muvofiq metodika mazmunini nazariy asoslab berish va ishlab chiqish.3. Basketbolchi ayollarning jismoniy tayyorgarligini oshirish jarayonida sakrash qobiliyatini rivojlantirish uchun differentsial mashqlardan foydalanish samaradorligini eksperimental tekshirish.
Kurs ishining vazifasi:Sportni takomillashtirish bosqichida basketbolchi ayollarning sakrash qobiliyatini rivojlantirish metodologiyasini nazariy asoslash va ishlab chiqish.
Kurs ishining nazariy va uslubiy asoslarining xususiyatlari:Kurs ishining amaliy ahamiyati basketbolchilarning sakrash qobiliyatini rivojlantirish vositasi sifatida differensiyalangan mashqlar mazmunini ishlab chiqishda, mashg'ulotning asosiy maqsadlariga muvofiq mashqlar va yuk parametrlarini tanlash shartlarini aniqlashdadir. Olingan tadqiqot natijalaridan sportni takomillashtirish bosqichidagi basketbolchilarni tayyorlash jarayonida, oliy o‘quv yurtlari jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, o‘rta va oliy maxsus o‘quv yurtlari basketbol bo‘yicha murabbiylar malakasini oshirishda foydalanish mumkin.
Kurs ishining tarkibi:Kurs ishi ikki bob,xulosa,foydalanilgan adabiyotlardan iboratt.Kurs ishimizning umumiy o'lchami 30 bet.

5
I BOB.Sakrash qobiliyati

1.1 Basketbolchilarda sakrash qobiliyatini rivojlantirish
Mushaklar faolligining tabiatiga ko'ra, sakrash harakatlarning asiklik tuzilishiga ega bo'lgan tezlik-kuch mashqlari guruhiga kiradi, bunda surishning asosiy qismida reaktiv-portlash xususiyatiga ega bo'lgan maksimal quvvatdagi mushak harakatlari amalga oshiriladi,rivojlanadi. Shu munosabat bilan basketbolchilarning tezlik-kuch qobiliyatining bunday ko'rinishini sakrash qobiliyati deb atash maqsadga muvofiqdir.Yu.V. Verxoshanskiy sakrash orqali odamning itarish paytida u yoki bu darajadagi kuch-quvvat kuchini rivojlantirish qobiliyatini anglatadi.Tezlik va kuch o'rtasidagi bog'liqlik harakatlar kuchida namoyon bo'ladi. Qisqa va kuchli itarish uchun mushaklarning lahzali qisqarishi ularning kuchli kuchlanishi bilan namoyon bo'lishi kerak, bu ixtiyoriy harakatlarni kuchli jamlashni talab qiladi. Binobarin, portlovchi kuch eng qisqa vaqt ichida o'zining eng katta hajmini namoyon qilish qobiliyatidir. Harakatlarning tezligi, sakrash qobiliyatining tarkibiy qismi sifatida, asab markazlarining yuqori funktsional labilligi bilan ta'minlanadi va shunga mos ravishda, qo'zg'alish va inhibisyonning tez o'zgarishi va natijada mushaklarning qisqarishi va bo'shashishi bilan birga keladi. Bundan tashqari, mushaklar - sinergistlar va antagonistlar faoliyatini muvofiqlashtirish, muayyan bo'g'inning antagonist mushaklarining cheklangan faolligi bilan faollashtirilgan sinergetik mushaklarni to'g'ri tanlash katta ahamiyatga ega.Sportchilarning tashqi muhit ob'ektlari bilan faol o'zaro ta'siri bilan bog'liq sport harakatlarining
6
samaradorligi, asosan, bu holatda rivojlanayotgan kuchlarning tabiati, shuningdek harakatning yo'nalishi va tezligi bilan belgilanadi]. Bir qator tadqiqotchilar tomonidan olib borilgan turli sport harakatlari dinamikasini tahlil qilish, ish effektining yaxshilanishi, birinchi navbatda, eng qisqa vaqt ichida tashqi kuchning kattaroq kattaligining namoyon bo'lishi bilan bog'liq degan xulosaga olib keldi yoki L.P. Matveev "mushak qisqarishining yuqori kuchi".Ushbu naqshning tabiatiga ma'lum bir sport harakatini bajarish paytida mushaklarning rejimi va tashqi sharoitlari ta'sir qiladi. Ushbu sifatning namoyon bo'lishi adabiyotda "tezlik-kuch sifatlari (qobiliyatlari)" nomini oldi.Tezlik-kuch qobiliyatlarining eng keng qamrovli ta'rifi L.P. Matveev. Ularning ostida u harakatlarning kuch va tezlik xususiyatlarining bunday nisbatini tushunadi, bunda sezilarli kuch eng qisqa vaqt ichida namoyon bo'ladi.Sport mashg'ulotlarining etakchi nazariyotchisi V.N.ning asarlariga murojaat. Platonov "tezlik-kuch sifatlari" atamasini ishlatmasligini ko'rsatdi. U bu sifatni "portlash kuchi" deb ataydi va u orqali mushaklar qisqarishining yuqori tezligi bilan qarshilikni engish qobiliyatini nazarda tutadi.Keyingi ishlarda V.N. Platonov bu sifatni tezlik kuchi deb ataydi va quyidagi ta'rifni beradi: "tezlik kuchi - bu nerv-mushak tizimining eng qisqa vaqt ichida yuqori kuch ko'rsatkichlariga erishish uchun funktsional salohiyatni safarbar qilish qobiliyati".Tezlik-kuch mashqlari haqida gapirganda,ko'pchilik mualliflar, birinchi navbatda, mushaklarning qisqarish kuchiga va bu kuchning harakatda namoyon bo'lish tezligiga teskari proportsional bog'lovchi (ba'zi istisnolardan tashqari) A. Xill nisbatiga ishora qiladilar: tashqi qarshilikning pasayishi bilan. , harakat
7

tezligi oshadi va namoyon bo'lgan mushak kuchi kamayadi.V.V. Boyko tezlik-kuchli harakatlarda quvvatning ikkita komponentini aniqlaydi:

1. Quvvatning quvvat komponenti (dinamik kuch): harakat tezligi qanchalik katta bo'lsa, mushaklar qisqarishining pastki rejimida dinamik kuch shunchalik katta bo'ladi;
2. Quvvatning tezlik komponenti: Quvvatning tezlik komponentini oshirishning muhim mexanizmlaridan biri mushaklarning tezlik qisqarish xossalarini oshirish, ikkinchisi mushaklar ishini muvofiqlashtirishni yaxshilashdir. Mushaklarning tezlik xususiyatlari asosan tez va sekin mushak tolalarining nisbati bilan oldindan belgilanadi.Portlash kuchining namoyon bo'lishida muhim rol o'ynaydigan muvofiqlashtiruvchi omillar orasida faol mushaklarning motoneyronlarining otilishi tabiati, zaryadsizlanish boshida ularning otilish chastotasi va turli motor neyronlarining o'q otilishining sinxronlashuvi qayd etilgan.
Yu.V. Verxoshanskiyning yozishicha, tezlik va quvvat komponentlari nafaqat kesmaga, yopishqoqlik xususiyatlariga, mushak tolasi hajmining birligiga innervatsiya zichligiga, balki miya yarim korteksining motor sohalari holatiga ham bog'liqdir.Basketbolda, qoida tariqasida, tezlik-kuch qobiliyatining namoyon bo'lishi sakrashda amalga oshiriladi. Mushaklar faolligining tabiatiga ko'ra, sakrash harakatlarning asiklik tuzilishiga ega bo'lgan tezlik-kuch mashqlari guruhiga kiradi, bunda surishning asosiy
8
qismida reaktiv-portlash xususiyatiga ega bo'lgan maksimal quvvatdagi mushak harakatlari amalga oshiriladi. , rivojlanadi. Shu munosabat bilan basketbolchilarning tezlik-kuch qobiliyatining bunday ko'rinishini sakrash qobiliyati deb atash maqsadga muvofiqdir.Yu.V. Verxoshanskiy sakrash orqali odamning itarish paytida u yoki bu darajadagi kuch-quvvat kuchini rivojlantirish qobiliyatini anglatadi.L.D. Nazarenko sakrash qobiliyatining quyidagi ta'rifini beradi: bu vertikal va gorizontal masofalarni engib o'tishda mushaklar va irodaviy harakatlarni minimal vaqt oralig'ida maksimal darajada oshirish qobiliyati.
Yu.M.ning so‘zlariga ko‘ra. Portnov, sakrash qobiliyati namoyon bo'lishining o'ziga xos xususiyatlari:
- sakrashning tezligi va o'z vaqtida bajarilishi;
- bir joydan sakrash yoki qisqa yugurish, asosan, vertikal yo‘nalishda bajarish;
- kuch kurashi sharoitida sakrashlarni takroriy takrorlash (ketma-ket sakrash qobiliyati;
- qo'llab-quvvatlanmaydigan holatda tanangizni nazorat qilish;
- qo'nishning aniqligi va darhol kuzatuvga tayyorligi.Ma'lumki, sakrash qobiliyati rivojlanishining sezgir davri 11-14 yoshga to'g'ri keladi va u 17-18 yoshda u eng yuqori natijalarga yetadi. Biroq, keyingi yoshda, ayniqsa elita sportida erishilgan natijalarni yanada rivojlantirish yoki saqlab qolish uchun
9
sakrash qobiliyatining konservatizmi haqida gapirishga asos yo'q.Sport mashg'ulotlari nazariyasi va metodologiyasida sakrash qobiliyatini rivojlantirish haqidagi zamonaviy g'oyalar shundan kelib chiqadiki, asosan sakrash xarakteridagi mashqlardan foydalanish faqat itarish tezligini oshiradi, kuch va tezlik mashqlaridan foydalanish. tabiat ham tezlikni, ham itarilish kuchini oshirishni ta'minlaydi. Ko'rinib turibdiki, sakrash qobiliyatini rivojlantirish uchun bo'g'inlarda harakatchanlikni oshirish va bo'shashish mashqlari bilan birgalikda mushaklar kuchini ustun rivojlantirish zarurligi haqidagi pozitsiyani isbotlangan deb hisoblash kerak.Saqlash qobiliyatining erishilgan darajasini rivojlantirish va saqlashni ta'minlaydigan kuch va tezlik-kuch yo'nalishining mashg'ulot effektlarining sifat parametrlari haqida savol ochiq qolmoqda.Shunday qilib, sakrash qobiliyati basketbolchilarning eng muhim jismoniy fazilatlaridan biri bo'lib, o'yinchining turli o'yin vaziyatlarida (sakrash, to'pni orqa tomondan qaytarish, bahsli otishlar, raqibning zarbalarini qoplash va boshqalar) imkon qadar yuqoriga sakrash qobiliyatini tavsiflaydi.Umumiy sakrash qobiliyati mavjud bo'lib, ular sakrashni (yuqoriga, uzunligi bo'yicha) bajarish qobiliyati va maxsus sakrash qobiliyati - yuqori itarish tezligini rivojlantirish qobiliyati deb tushuniladi. Sakrash qobiliyatini tarbiyalashning asosiy bo'g'ini yugurish bilan itarishning kombinatsiyasi sifatida ko'rib chiqilishi kerak.Sakrashning o'ziga xos xususiyatlari: portlash kuchi, harakat tezligi va ritmi. Sakrashda surishni bajarishda eng qisqa vaqt ichida ishlab chiqilgan kuch miqdori juda katta bo'lishi kerak. Bu faqat ularning portlovchi tabiati bilan mumkin. Muayyan darajadagi sakrash qobiliyatining namoyon bo'lishi uchun yuqori
10
harakat tezligida qo'llaniladigan harakatlarning aniqligi katta ahamiyatga ega. Ushbu yozishmalar harakatlarning ritmini ta'minlaydi. Sakrash qobiliyatini rivojlantirishning muhim omillaridan biri jismoniy va muvofiqlashtirish sifatlarining namoyon bo'lish darajasidir. Ma'lumki, mashg'ulotlarning dastlabki bosqichlarida kuchning rivojlanish darajasi portlash kuchi ko'rsatkichlarini oshirishning muhim sharti - sakrash qobiliyatining asosiy tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.Tezlik, kuch, chidamlilik rivojlanishining o'ziga xosligi jismoniy mashqlar texnikasini o'zlashtirishga sezilarli ta'sir ko'rsatadi va sport yutuqlari darajasini belgilaydigan asosdir.Bu fazilatlar har doim harakatning ma'lum bir tuzilishida namoyon bo'lishidan kelib chiqib, ularning muayyan sport turiga xos bo'lgan o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash kerak.Mutaxas-lar basketbolda sakrash qobiliyatining quyidagi o'ziga xos xususiyatlarini aniqlaydilar:qaytarilish joyini aniq belgilash bilan sakrashning tezligi va o'z vaqtida bajarilishi;boshqa yugurishdan, boshqa balandlikka, asosan, vertikal yo'nalishda sakrashni bajarish;raqib bilan aloqada bo'lgan to'p uchun kurashda o'z tanasini nazorat qilish va havoda oqilona harakatlarni bajarish qobiliyati;kuch kurashi sharoitida takroriy sakrashlarni bajarish;qo'nish aniqligi va keyingi o'yin harakatlarini kechiktirmasdan bajarishga tayyorligi.Sport o'yinlariga (basketbol, ​​voleybol) nisbatan sakrash qobiliyati o'z-o'zidan emas, balki ma'lum texnik usullarni amalga oshirish bilan uzviy bog'liq bo'lgan sifat sifatida zarur. O'yin davomida sportchilar har doim ham maksimal sakrash balandligida texnik harakatlarni bajarishlari shart emas, ba'zan esa maksimal parvoz balandligiga erishish asosiy narsa emas.YuSR
11
Kassis Nasaef va M.Yu. Skvortsova ta'kidlashicha, basketbolchining o'yin sifati nafaqat poldan itarish kuchiga va sakrash paytida cho'zilgan qo'lning teginish balandligiga, balki, birinchi navbatda, bu balandlikka bog'liq. o'yinchi o'zining texnik va taktik bilim va sifatlaridan samarali foydalanadi.Sakrash harakatlarining o'ziga xosligi shundaki, ular asosan o'yinchilar harakatining to'pning yo'nalishi va tezligi bilan nozik kombinatsiyasiga ega va shuning uchun sakrash qobiliyati ham o'zgaruvchan bo'ladi.Voleybolda sakrash va yengil atletika yoki boshqa sport sakrashlari o‘rtasida o‘xshashlik solishga urinishlar asossizdir. Asosan, chunki voleybolchilarning itarish mexanizmi, ishlash mezoni va voleybolda sakrash maqsadi aniq. Ushbu qoida, shubhasiz, basketbolchilarning sakrashlariga nisbatan qo'llaniladi.Basketbolda sportchi harakatlarining samaradorligini belgilovchi ko'rsatkichlarga o'yin texnikasini bajarishning aniqligi va tezligi, shuningdek, vosita salohiyatidan foydalanish qobiliyati kiradi.Shu munosabat bilan, sakrash qobiliyatini rivojlantirish va takomillashtirish nuqtai nazaridan, u yoki bu vosita harakatining bajarilishiga mos ravishda ushbu murakkab qobiliyatni nazorat qila olish ayniqsa muhimdir. Sport o'yinlarida har qanday sifatni boshqarishning murakkabligi shundaki, o'yinchi raqib tomonidan qarshilik ko'rsatadi va u o'yin holatiga (jamoadoshlar va raqibning joylashishi, to'pning yo'nalishi va boshqalar) qarab aniq qaror qabul qiladi.Shu bilan birga, harakatlarni boshqarishda muhim rol, V. I. Gavrilov ta'kidlaganidek, fazoviy va vaqtinchalik parametrlarni ongli ravishda boshqarish qobiliyatiga tegishli va tinglovchilarning o'z harakatlarini to'g'ri baholash va tahlil qilish
12
qobiliyatini rivojlantirish bilan bog'liq. harakatlar.Sakrashda bajariladigan usullar - bu tizimli ravishda murakkab muvofiqlashtirish harakatlari va harakatlarni vaqt bo'yicha to'g'ri taqsimlash, bu harakatlarning davomiyligi va ketma-ketligini aniq farqlash, shuningdek, ma'lum bir tezlikni saqlab turish va kerakli sur'atni saqlash ularni amalga oshirish muvaffaqiyatini belgilaydi.Al Xatib Ahmad to‘pni savatga uloqtirishda harakatni boshqarish mexanizmlarini o‘rganishga qaratilgan tadqiqotlariga asoslanib, inson harakatini boshqarishning individual mexanizmlariga maqsadli pedagogik ta’sir ko‘rsatish sportchilarda ularning aniqligini oshirishi mumkin degan xulosaga keladi.Sakrashda to'pni uloqtirishning aniqligi masofaning 68-72%, yo'nalishga 17-28% va uloqtirish usuliga 3-13% bog'liq. Basketbolchilar eng katta ko'rsatkichga yaqin masofadan zarba berishda erishadilar. Ringgacha bo'lgan masofa oshgani sayin, zarbalarning aniqligi pasayadi. Shu bilan birga, sakrash balandligi amalga oshirilgan otish shartlariga qarab o'zgaradi, bu vosita tizimining moslashuvchan tuzatishi bilan bog'liq.Ba'zi mualliflarning tadqiqotlarida sakrashni bajarishda sakrash balandligi va uning samaradorligiga raqibning qarshiligi kuchli ta'sir ko'rsatishi isbotlangan.Shunday qilib, agar himoyachining passiv qarshiligi bilan, qisqa masofadan sakrashda uloqtirish samaradorligi 70% dan ortiq, o'rtacha masofadan - 62 - 67% va uzoq masofadan - 42 - 46% bo'lsa, u holda bajarilganda. faol qarshilik bilan uloqtirsa, urish samaradorligi sezilarli darajada kamayadi va shunga mos ravishda 40 -42%, 34 - 36% va 25 - 28% ni tashkil qiladi.Himoyachining faol qarshiligi bilan sakrash otishlarini bajarishda sakrash balandligi va sakrash qobiliyatidan foydalanish
13
koeffitsientlarining eng muhim ko'rsatkichlari topildi. Otishlar amalga oshiriladigan masofaning oshishi bilan sakrash balandligi va sakrash qobiliyatidan foydalanish koeffitsienti kamayadi.V.M. Levin taʼkidlaganidek, sakrab otishni oʻrganishning yuqori koʻrsatkichlari va uning barqarorligi vosita harakatlarining keng oʻzgaruvchanligi, ularni boshqarishning yuqori qobiliyati tufayli erishiladi.Bundan tashqari, raqib tomonidan taqdim etilgan qarshilik o'yinchidan bu harakatni vaqtinchalik va kinematik tuzilmaning kengroq diapazonida nazorat qila olishini talab qiladi.O'yinchining sakrash qobiliyatini amalga oshirish darajasi to'g'risidagi ma'lumotlar sakrash qobiliyatining namoyon bo'lishi bilan tizimli ravishda bog'liq bo'lgan texnikani bajarish samaradorligini oshirishga imkon beradi.Sakrash qobiliyati ko'plab mutaxassislar tomonidan insonning eng qisqa vaqt ichida maksimal murakkablikdagi sa'y-harakatlarini ko'rsatishning murakkab qobiliyati sifatida ta'riflanganligi sababli, sakrashning boshqarilishini belgilaydigan asosiy mezonlar itarilish vaqti, qo'llaniladigan kuch, balandlik bo'ladi. sakrash va uning davomiyligi.Dinamik elementlarni ulash usuli - ularning vaqtinchalik, miqdoriy va sabab-ta'sir munosabatlari, vosita harakatining ichki mexanizmi sifatida tushunilishi kerak. Ushbu mexanizmni bilish sport amaliyoti uchun muhim ahamiyatga ega, chunki u sportchilarning texnik mahoratini yanada samarali oshirish imkonini beradi, uning mohiyati doimiy ravishda o'sib borayotgan sport turlaridan eng yaxshi foydalanishga imkon beradigan oqilona vosita texnikasini izlash va rivojlantirishdir. sport faoliyatining o'ziga xos sharoitida motor salohiyati.
14