Mavzu: rivojlanish biologiyasi fanining tarixi va metodlari

MAVZU:RIVOJLANISH BIOLOGIYASI FANINING TARIXI VA METODLARI
REJA:

1. 
   Rivojlanish biologiyasi fanining tarixi
   
2. 
   Uning metodlari
   

Rivojlanish biologiyasi - biologiyaning hayvonlar va oʻsimliklarning individual rivojlanish (ontogenez) va harakatlantiruvchi kuchlari mexanizmlarini oʻrganadigan boʻlimi. Rivojlanish biologiyasi 20-asr oʻrtalarida embriologiya asosida, bu fanning sitologiya, genetika, fiziologiya va molekulyar biol. bilan chegarasida vujudga keldi. Bu fanlar sohasida erishilgan muvaffaqiyatlar individual rivojlanishda genetik axborotning amalga oshirilishi: sujayralar, toʻqimalar va organlar ixtisoslashuvining molekulyargenetik asoslari; hujayralarning oʻzaro taʼsiri va rivojlanayotgan organizmning bir butunligini taʼminlaydigan jarayo’nlarning boshqarilish mexanizmlari, normal va oʻsmali oʻsishning molekulyar mexanizmlari va boshqa fundamental muammolarni yechishda turli xil yondashishlar va usullarni birlashtirish imkonini berdi.

Bu fan ikki bo’limdan iborat.

1. Embriologiya, embrion taraqqiyotini o’rganadi. Bu bo’lim ham ikkita sohaga bo’linadi.

   
   

1. 
   
   Umumiy embriologiya – embrion rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi va bir nechta tarmoqlarga bo’linadi.
   

a. Tasviriy embriologiya- qadimdan ma’lum bo’lib, embrionni tuzilishini o’rganadi yani tasvirlaydi.

2. Solishtirma embriologiya-turli sistematik guruhlar embrional rivojlanishini bir-biriga solishtirib o’rganadi va tegishli umumbiologik qonuniyatlarni yaratadi.

   
   

22. Eksperimental embriologiya- embrion rivojlanishini yoki uning ma’lum davrini tajribalar asosida o’rganadi.

    
    

7. Teratologik embriologiya-rivojlanish davrida sodir bo’ladigan buzilishlarni o’rganadi.

   
   

2. Biokimyoviy embriologiya-embrion rivojlanish davrida sodir bo’ladigan biokimyoviy jarayonlarni o’rganadi.

   
   

3. Evolyusion embriologiya –embrionnig kelib chiqishi va evolyusiyasini o’rganadi.

   
   

4. Ko’payish biologiyasi-gametalar hosil bo’lishi, ko’payish mexanizmi kabi jarayonlarni o’rganadi.

   
   

Vazifasi va tadqiqot usullariga koʻra, umumiy, qiyosiy, eksperimental, populyatsion va ekologik Embriologiya ajratiladi. Qiyosiy Embriologiya dalillari hayvonlarning tabiiy sistemasini ishlao chiqish uchun asos boʻladi. Eksperi.msntal Embriologiya aʼzo va toʻqimalarni olib tashlash, koʻchnrib oʻtqazish va suiʼiy muhitda oʻstirish orqali ularning kelib chiqishi mexanizmlari va ontogenezda rivojlanishini oʻrganadi. Embriologiya sitologiya, genetika, biokims, molekulyar biologiya va boshqalar fanlar bilan birgalikda rivojlanishi natijasida individual rlvojlanish qonuniyatlari haqidagi fan — rivojlanish biologiyasi yoki ontogenetika vujudga keldi.
Embriologiya maʼlumotlaridan (tibbiyotda turli anomal va tugʻma majruhliklarni oldindan bilib olish), qishloq xoʻjaligi amaliyotida (mas, organizmga embrional rivojlanish davrida taʼsir etib, chorva mollari zotini yaxshilash, baliqlarni, foydali hasharotlarni koʻpaytirish, zararkunandalarni yoʻqotish va boshqalar da) foydalaniladi. Epidemiologik kasalliklar qoʻzgʻatuvchisi va tarqatuvchilariga qarshi kurashni toʻgʻri tashkil etish uchun Embriologiya maʼlumotlari zarur.
Odam va hayvonlar Embriologiyasi old embrional taraqqiyot (oogenez, spermatogenez), uruglanish, embriogenez, yaʼni tuxum va embrion parda ichidagi rivojlanish, shuningdek, lichinkalik (koʻpgina umurtqasizlar va amfibiyalarda), postembrional (baliqlar, sudralib yuruvchilar va qushlarda) yoki postnatal (sut emizuvchilarda) davrlarni oʻrganadi.
Embriologiyada murtakning bir necha taraqqiyog bosqichi farq qilinadi: otalangan tuxumqujayraning boʻlinishi, murtak varaqlarining paydo boʻlishi, organlarning shakllanishi va rivojlanishi.