Мавзу режаси: Ёш даврларини табақалаш юзасидан турли ёндашувлар Психик тараққиётнинг ҳаракатлантирувчи кучлари Психик ривожланиш ҳақидаги асосий назариялар

А.Н. Леонтьевнинг асарларида очиб берилган.

Фаолиятнинг етакчи тури – маълум ѐш даврида боланинг психикасида, унинг психик жараѐнлари ва психик хусусиятларида муҳим ўзгаришларни вужудга келтирувчи фаолият туридир. Ҳар бир ѐш даврида фаолиятнинг бир тури учун эҳтиѐж сезилади. Масалан: гўдаклик давридаги етакчи фаолият тури – бевосита эмоционал мулоқат бўлиб, унинг асосида ориентировка ва сенсомотор-манипулятив ҳаракатлар, яъни кўриш, эшитиш, мускул-ҳаракат сезгилари, идрок билан бошқариладиган ҳаракатлар шаклланади.
Бу ѐш давридаги энг муҳим янгилик – бошқа кишилар билан бўладиган мулоқотга эҳтиѐж ва уларга муайян эмоционал муносабатнинг шаклланишидир.
Илк болалик даврида фаолиятнинг етакчи тури – предметли ҳаракатлар. У орқали бола катталар билан ҳамкорликда предметлар билан бажариладиган ҳаракатларни ўзлаштиради. Бу даврдаги янгилик – нутқнинг ривожланиши ва кўргазмали ҳаракатли тафаккурининг тараққиѐтидир.
Мактабгача бўлган ѐш даврида ролли ўйинлар фаолиятнинг етакчи тури бўлиб қолади.
Кичик мактаб ѐшида фаолиятнинг етакчи тури – ўқиш фаолияти ҳисобланади. Ўқиш фаолиятида хотира шаклланади, предметлар ва ташқи дунѐ ҳақидаги билимлар ўзлаштирилади.
Ўсмирлик даврида – мулоқот етакчилик вазифасини бажаради.
Илк ўспиринлик даврида етакчи фаолият тури – ўқув касбий фаолияти бўлиб, бу фаолият жараѐнида дунѐқараш, касбий қизиқишлар, ўз-ўзини англаш, орзу ва идеаллар шаклланади.
Демак, ҳар бир киши учун ѐш хусусиятлари хосдир. Аммо ҳар бир ѐш даврининг ичида индивидуал фарқлар ҳам мавжуд. Бу фарқнинг сабаблари турлича бўлиши мумкин:
1. Ҳаѐт, фаолият ва тарбия шароитлари.
2. Табиий индивидуал фарқлар – нерв системасининг типологик хусусиятлари.


Таълим - тарбия ишларида ўқувчиларнинг психологик ва индивидуал психологик хусусиятларини ҳисобга олиш зарур, яъни мазкур ѐшдаги болаларнинг талабларига, имкониятлари, хусусиятларига мос келадиган педагогик иш шакл, метод ва воситаларини танлаш ва қўллаш лозим.