Mavzu: raqs kompozitsiyasi fanining vazifalari

Raqs chizmasi va raqs soʻzi birikmalarining oʻzaro bogʻliqligi

Raqs chizmasi mantiqiy rivojlanish kerak, raqs soʻzlari bilan chambarchas bogʻliq boʻlishi kerak, raqs sahnasidagi matnning eng yorqin indenfikatsiyaga xissa qoʻshishi kerak. Nomerning vazifasiga qarab, baletmeysterlar nosimmetrik yoki assimmetrik ravishda raqs chizmasini yaratishi mumkin. Noverning aytishicha: “geometriya bilan tanishish – katta foyda keltirishi mumkin: bu bilim raqs shakllariga aniqlik kiritadi, ularning kompozitsiyadagi tartib shakllariga aniqlik kiritadi va koʻrinishdan koʻrinishga oʻtishni qisqartiradi, ijroni yanada yorqinroq qiladi”.

Raqs chizmasi raqqoslarning harkatlarini tashkil qiladi, ularni tizimlashtiradi. Turli koʻrinish tomoshabinga ma’lum psixologik ta’sir koʻrsatadi va baletmeysterning vazifasi raqs chizmasining xonada joylashtirilgan fikr kayfiyat va xarkteri toʻliq ifoda etishga erishadilar. Masalan: raqs chizmasining silliq rivojlanishi, musiqaga mos keladigan harakat, sahnada asta-sekin suzib yurgan raqqoslarning oyoqlari koʻrinmas harakati tomoshabin oldida oqqush tasvirini yaratadi. Bu xolda raqs chizigi yetakchi roʻl oʻynaydi., lekin tasvirni yaratish uchun raqs matni va libosi, qisqasi barcha mazmunli vositalar muhimm ahamiyatga ega.

“Beryozka”ning xorovodlarida (“Beyozka” davlat xoreografiya ansambli) baletmeyster N.Nadejdina asosan raqs chizmasida qayin darxtini tik turishini qoʻllagan, rus qizining tabiatan magʻrur harakterini nozik tasvirini ochib beradi Chizmaning oʻziga xosligi baletmeysterning asosiy gʻoyasini, rejasini tushunishiga xissa qoʻshishi mumkin.

Raqsning dramaturgiya bilan aloqasi. Chizmani rivojlanishining mantiqi.

Dramaturgiya nomeri raqs kompozitsiyasi bu raqs chizmasi orqali aniqlanadi. Ekspozitsiya, aloqalar, avj nuqtasi, bogʻlanish raqs chizmasini oddiydan murakkabgacha rivojlanishini talab qiladi, shuning uchun harakatning rivojlanishining eng yuqori nuqtasi raqsning eng toʻyingan chizigʻiga mos keladi. Bu raqsning asosiy ifodasidir. Raqsning raqs soʻzlari bilan toʻla boʻlsa, avj nuqtasi raqs matni orqali qiziqarli boʻlishi mumkin.

Raqs chizmasining rivojlanishi avvalgi rasmning keying bilan aloqasini, shuningdek, har bir keying rasmning avvalg rivojlanish boʻlish kerakligini bildiradi. Tasavvur qiling: musiqiy iborani bogʻlagan qoʻshiqchi, oxirigacha qoshiq aytmasdan, uni keskinqisqartiradi va keying bosqichga oʻtadi, bu tinglovchini hayratda qoldiradi, shunday qilib, raqs chizmasini toʻldirish va mantiqiy ravishda biridan ikkinchisiga oʻtish kerak. “Har bir rasm yoki holat quyidagilarga olib keladi”, deb yozadi Nover.

Raqs nomerlari bir – birini ta’qib qilib, qulay va oqilona tarzda kuzatib boradi. Odatd sahna mashqlari paytida xoreograf auditoriyaning turli nuqtalaridan raqs chizmalarini trkshirishga harakat qiladi va agar kerak boʻlsa, oʻzgartirishlar kiritadi. Raqs chizmasining rivojlanish mantigʻi, birinchi navbatda baletmeysterning buyrugʻi bilan belgilanadi, ammo dramaturgiyaga koʻra, sahnada ijro etilayotgan nomerlarda qahramonlarning tashvishi, hayajoni va hissiyotlarini koʻrsatish kerak boʻlgan holatlar mavjud. Shundan keyin baletmeyster “Klochkovato” raqs chizmasini qurishi mumkin, bir chizmani buzadi va boshqasiga oʻtadi, bu yechim oqilona boʻladi. Chunki u xoreografga qarshi boʻlgan vazifaga mos keladi.

Raqs va musiqa materiallarining oʻzaro aloqasi.

Raqsning chizilgan rasmlari butunlay musiqa materialiga bogʻliq boʻlib, unga asosan bu raqs nomeri yozadi. U bu musiqaning xarakterini, obrazini, uslubni aks ettirishi, musiqiy kompozitsiyaning tezligi, ritmi bilan yaqin aloqada boʻlishi kerak. Raqs va uning chizmasi musiqa bilan birga rivojlanadi, u sekinlashadi,keyin tezlashadi, keyin pionosimmoda eshitilmaydi, keyin u fortesimmoning obraziga koʻchadi. Shuningdek, raqsda bir ibora mantiqan boshqasiga oʻtadigan musiqada, bitta rasm boshqasini oʻzlashtirishi kerak. Yangi musiqiy iboraning boshlanishi bilan yangi raqs iborasi boshlanadi. Agar musiqiy mavzuni takrorlash yoki uning rivojlanishi boʻlsa, baletmeyster buni eshitishi va aks etishi yoki takrorlanishi kerak.

Ishning musiqiy shakli, kompozitor dizayni raqs kompozitsiyasidagi kam uchraydigan ifodani topishi kerak. Raqsning chizilgan rasmlari musiqaning xarakteriga mos keladi, misol uchun, lirik vals silliq, asta – sekin, agar shunday deb aytilsa, xirillashni talab qiladi. Mazurkaning aniq oʻtkir xarakteri baletmeysterni tezkor, dinamik taraqqiyot, keskin burulishlar, dnineniya yoʻnalishidagi kutilmagan oʻzgarishlar bilan chizmalarga oʻgirishga majbur qiladi. Bu mazurka va vals oddiy va bir xil chizmaga ega emasligini anglatmaydi. Vals va mazurkada doira boʻlishi mumkin, lekin lirik vals chizmasining tabiati mazurkadan dinamik, temperament impulsidan farq qiladi. Musiqiy asarning tezligi, dinamikasi raqs rasmida tegishli ifodani olishi kerak, tezlik nafaqat harakatning tezligi, balki, ijrochilarning spenik maydonchada aralash tezligini emas, balki, ishning xususiyatini belgilaydi, shuning uchun dinamika va sur’at raqsning ifodasidir.