Mavzu: Raqobat muhitida yangi mahsulotni yangi bozorga olib chiqish. Mundarija: Kirish

Global strategiyalar.
Bugun global raqobat, samolyotsozlik, elektronika, nusxa ko‘chirish texnikasi, avtomobilsozlik, soat ishlab chiqarish kabi tarmoqlarda o‘rin olgan. Global strategiyani ishlab chiqish, to‘g‘ridan-to‘g‘ri global bozordagi barqaror raqobat ustunligiga erishish uchun ikkita asosiy usul mavjud. Birinchi – global bozorga yaxshi xizmat ko‘rsatish maqsadida, turli xil faoliyat turlarini turli mamlakatlarga qulay joylshtirish. Ikkinchi – kompaniyaning jahon bo‘ylab tarqalib ketgan tuzilmalari faoliyatini muvofiqlashtirish qobiliyati.
Ayrim xavfli strategiyalar.
Strategiyani ishlab chiqishda, turli kompaniyalarda afzal bo‘lgan o‘ziga xos xato va xavflarning mavjudligini yodga olish lozimdir. Quyida ushbu xato va xavflarning asosiylarining qisqa ro‘yxati keltirilgan:

1. 
   Yetakchi imitatsiya. Xavf kompaniyaning kuchli va kuchsiz tomonlari farqiga yetarli e‘tibor bermasligidan iborat. Lider – kompaniya uning faoliyati yuzaki, tahlilda ko‘rinmaydigan yoki qiyinchilik bilan nusxa olishga yo‘l qo‘yadigan strategik qobilyatga ega bo‘lishi mumkin.
   
2. 
   Birinchi o‘tuvchi sifatida bir bor yutib, ushbu jarayonni davom ettirish va yana yangi nimadir izlab topish yo‘nalishi vujudga keladi. Natijada egallangan bozordagi ustunlikni ham yoqotish mumkin.
   
3. 
   Qandaydir kompaniya bilan raqobat kurashiga chiqib, bozor ulushlarini ko‘paytira borib sekin yutish mumkin. Bunda, qo‘shimcha xarajatlar (reklama va boshqalar) qo‘shimcha foydaga nisbatan yuqori bo‘lishi mumkin.
   
4. 
   Katta imkoniyatlarning mavjudligida – barcha ishlarni bajarish.
   

II-Bob.Tesla Motors kampanyasining o’ziga xos raqobat strategiyasi

1. 
   Tesla Motors kampanyasining raqabardosh strategiyasi va yangi bozorga kirishi.
   

Kelajak avtomobil kompaniyasi — Tesla Motorsning qisqacha tarixi. Elektr dvigatelli avtomobilni yaratish g‘oyasi ichki yonuv dvigatelli birinchi mashinadan ancha oldin paydo bo‘lgan. Chunki Nikola Teslaning ish qog‘ozlarida ham elektr dvigatelda harakatlanadigan avtomobil chizmalari bor edi. Ammo u o‘z zamonasidan ilgarilab ketgani bois uning g‘oyasini amalga oshirish uchun texnologiya hali u darajada rivojlanmagan edi. Uzoq yillar davomida faqatgina ekologlar elektr avtomobillar tarafdori edi. Chunki golf-karlar misolidagi elektromobillar an’anaviy benzinda harakatlanuvchi avtolarga ko‘p borada bas kelolmas edi. Tesla kompaniyasi muvaffaqiyatining asosi — bu ikki muhandis Mark Tarpenning va Martin Eberxarddir. Loyihani amalga oshirishga ularning shaxsiy g‘oyalari turtki bo‘ldi . Mark ekologiya uchun kurashuvchilardan edi. Martin esa har doim 8 kilometr yo‘lga bir litr yoqilg‘i ishlatmaydigan sport mashinasini orzu qilar edi. 90-yillarda Kaliforniyada ularning umumiy do‘sti bo‘lmish Greg Rand uyushtirgan uchrashuvda tanishgan Mark va Martin sitkomdagi ikki qahramonni esga solishardi: suhbatdosh va g‘ayratli Eberxard hamda kamtar Tarpenning bir-birining kamchiligini to‘ldirgan. Ko‘p o‘tmay ular birgalikda ish boshlaydilar.
Yirik avtomobil kompaniyalar uchun detallar turli zavodlarda ishlab chiqariladi. Tesla ham shunday amaliyotni qo‘llay boshladi va Britaniyaning Lotus kompaniyasi bilan kuzovlar tayyorlash yuzasidan shartnoma imzolanadi. Unga ko‘ra Teslaning “The Roadster” modeli Lotus Elise avtomobilining asosida ishlab chiqarilar edi.



1-rasm. Teslani uzoq vaqtga mo’jallangan o’yini

Tesla tadqiqot va ishlanmalar bilan uzoq o'yin o'ynamoqda, asosiy e'tiborni avtomatlashtirish, materiallar xarajatlari va dasturiy ta'minotni yangilash masalalariga qaratadi1-rasm. Teslani uzoq vaqtga mo’jallangan o’yini.

Katta xarajatlar Tesla-ga o'zining neyron tarmoqlari va AI algoritmlarini doimiy ravishda yangilab turishga imkon beradi, bu Teslaning avtopilot xususiyatini yaxshilaydi, bu esa o'zini hozirgi avtomobil bozoridan farq qiladi. Olmos strategiyasi doirasida dasturiy ta'minotni yangilash paketlarining bosqichlari Tesla avtomobil modellarining qabul qilingan yoshini pasaytiradi. Dasturiy ta'minot iteratsiyasi oxirgi foydalanuvchi uchun moslashtirilgan UI interfeysini yoqish orqali o'z mahsulotlarini bozordan ajratib turadi, shuningdek, avtoturargoh va o'z-o'zini boshqarish xususiyatlarining yon afzalliklarini qo'shadi.
Yirik avtomobil kompaniyalar uchun detallar turli zavodlarda ishlab chiqariladi. Tesla ham shunday amaliyotni qo‘llay boshladi va Britaniyaning Lotus kompaniyasi bilan kuzovlar tayyorlash yuzasidan shartnoma imzolanadi. Unga ko‘ra Teslaning “The Roadster” modeli Lotus Elise avtomobilining asosida ishlab chiqarilar edi.
2004-yilga kelib, PayPalni sotib millionerga aylangan Mask o‘zining SpaceX kompaniyasiga asos solgan edi. Eberxard va Tesla Motorsning yana bir “otasi” Ian Raytlar Elon Musk bilan Los-Anjelesda, SpaceX bosh ofisida uchrashadilar. Bo‘lajak loyiha haqida bir qancha kelishmovchiliklar yuzaga keldi va Mask dastlab sarmoya qilishga qattiq shubha qildi. Biroq, ba’zi narsalarda Mask va Tesla muhandislari birdam edilar: elektr avtomobili kuchli, chiroyli, shunchaki yaxshi emas, balki chinakam texnika yutug‘iga aylanishi va nihoyat benzinni “ko‘mishi” kerak edi. Tarpenning bilan murosaga kelgan Musk Tesla Motorsga $ 7,5 mln dollar miqdorida birinchi investitsiya kiritadi. Keyinchalik Teslaga Google, eBay, Toyota va Daimler kompaniyalari sarmoya kiritadilar. Ammo eng katta ulush Maskka tegishli bo‘lib qolaveradi va u Tesla Motors boshqaruvining raisiga aylanadi. Yig‘ilgan birinchi avtomobil Tesla Roadster deb nomlangan. Yuqorida aytib o‘tilganidek, uning asosiy tarkibiy qismlari Kaliforniyada ishlab chiqarilgan, ammo oxirgi avtomobil Buyuk Britaniyadagi fabrikalarda yig‘ilgan.
Dastlab, Tesla PR-kompaniya orqali o‘zini bozorda yuqori darajada e’lon qilishga muvaffaq bo‘ldi, shu jumladan Leonardo Di Kaprio, Jorj Kluni va Arnold Shvartsenegger singari Gollivud mashhurlari va boshqa badavlat kishilardan “Birinchi yuzta imzo” ro‘yxati yaratildi. Bunday natijaning sababi ishlab chiqarilgan birinchi 100 ta avtomobilga Martin, Mark va Elonning dastxati tushirilishi edi. Ammo yakuniy mahsulotni yaratish cho‘zilib ketdi. Eberxard birinchi namunalarni 2006-yilgacha yetkazib berishni rejalashtirgandi, ammo buni faqat 2008-yilda amalga oshirdi. Bunga sabab Martin va Maskning raqobati edi. Chunki Tesla haqida gapirilganda barcha e’tibor Eberxardga qaratilar edi va bir vaqtning o‘zida Mask ham o‘z hissasini qo‘shish tarafdori edi. Kompaniya kattalasha boshladi. Ammo Martin unga yuklangan mas’uliyatni bajara olmadi. Kompaniyaga yangi bosh direktor tayinlandi, Eberxard esa texnik direktor lavozimiga o‘tdi. Yana bir qancha o‘zgarishlardan so‘ng, 2008-yilga kelib kompaniyaga 55$ million AQSh dollarini kiritishga ulgurgan Elon Mask bosh direktor vazifasini o‘tashga kirishadi.
Bu yoki boshqa yo‘l, ya`ni, boshqaruvni o‘zgartirish, ishdan bo‘shatish va yakuniy mahsulotga e’tiborni qaratish Teslaga foyda keltirdi. Dastlabki xaridorlarning shikoyatlariga qaramay, Tesla Roadster ishlab chiqarish hajmini oshirishga muvaffaq bo‘ldi va 2010 yilda kompaniya IPO ni (aksiyalarni birlamchi joylashtirishga) amalga oshiradi. Shu tariqa, Ikki muhandisning shaxsiy g‘oyasidan kelib chiqqan kompaniya avtomobil gigantiga aylanadi.
Dastlab, Tesla PR-kompaniya orqali o‘zini bozorda yuqori darajada e’lon qilishga muvaffaq bo‘ldi, shu jumladan Leonardo Di Kaprio, Jorj Kluni va Arnold Shvartsenegger singari Gollivud mashhurlari va boshqa badavlat kishilardan “Birinchi yuzta imzo” ro‘yxati yaratildi. Bunday natijaning sababi ishlab chiqarilgan birinchi 100 ta avtomobilga Martin, Mark va Elonning dastxati tushirilishi edi.
Ammo yakuniy mahsulotni yaratish cho‘zilib ketdi. Eberxard birinchi namunalarni 2006-yilgacha yetkazib berishni rejalashtirgandi, ammo buni faqat 2008-yilda amalga oshirdi. Bunga sabab Martin va Maskning raqobati edi. Chunki Tesla haqida gapirilganda barcha e’tibor Eberxardga qaratilar edi va bir vaqtning o‘zida Mask ham o‘z hissasini qo‘shish tarafdori edi. Kompaniya kattalasha boshladi. Ammo Martin unga yuklangan mas’uliyatni bajara olmadi. Kompaniyaga yangi bosh direktor tayinlandi, Eberxard esa texnik direktor lavozimiga o‘tdi. Yana bir qancha o‘zgarishlardan so‘ng, 2008-yilga kelib kompaniyaga 55$ million AQSh dollarini kiritishga ulgurgan Elon Mask bosh direktor vazifasini o‘tashga kirishadi. Bu yoki boshqa yo‘l, ya`ni, boshqaruvni o‘zgartirish, ishdan bo‘shatish va yakuniy mahsulotga e’tiborni qaratish Teslaga foyda keltirdi. Dastlabki xaridorlarning shikoyatlariga qaramay, Tesla Roadster ishlab chiqarish hajmini oshirishga muvaffaq bo‘ldi va 2010 yilda kompaniya IPO ni (aksiyalarni birlamchi joylashtirishga) amalga oshiradi. Shu tariqa, Ikki muhandisning shaxsiy g‘oyasidan kelib chiqqan kompaniya avtomobil gigantiga aylanadi.
Elektrokarlar avtomashinalarga qaraganda anchagina qulayligi bilan odamlar eʼtiboriga tushib ulgurdi. Shuning uchun ham endi mashina olish istagida bo‘lganlar albatta elekrtomobil narxlariga ham qiziqmoqda. Bu nafaqat dunyo miqyosida, balki mamlakatimizda ham kuzatilmoqda.