Мавзу Рангтасвир ва ашёлар технологияси

ubizm, ekspressionizm, 
neoimpressionizm, dadizm,
syurrializm kabi
oqimlarning o‘zaro ziddiyatlari
qalamtasvirning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Bu oqim vakillaridan Klod 
Mone, Alfred Sisley,Edgar Dega, Pol Sezann, Pol Gogen, Pablo Pikasso, 
Salvador Dali akademik tasvirlash qoidalariga qarshi chiqib, uni yoshlarni 
tarbiyalashda unchalik samara bermaydi degan xulosalarga kelishgan. 
XX asrning boshlariga kelib, G‘arbiy Evropa va Amerika davlatlarining bir 
qator badiiy maktablari inqirozga uchradi. Realistik tasviriy san’atdan farqli 
ravishda 
naturani 
noizchil 
o‘rganish, 
qalamtasvir 
qonun-qoidalarini 
mensimaslik natijasida akademik qalamtasvirni qoralama bilan almashtirildi.
 
1.2.Tasviriy sanat vujudga kelishining ilmiy-nazariy asoslari 
 
 
Tasviriy
sanat
qadimdan rivojlanib kelgan san’at turlaridan biri bo‘lib, u 
insoniyat uchun manaviy-estetik talim tarbiya berish bilan birga marifiy bilim berish 
jarayonlarini ham o‘z ichiga oladi. Tarixsiz kelajak bo‘lmaganidek, tasviriy sanatni 
qalamtasvir asoslarisiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Qalamtasvir-barcha barcha tasviriy 
sanat turlarining asosi hisoblanadi. Musavvir qaysi tasviriy san’at turi bilan ijod 
qilmasin u dastlab qalamtasvir asoslariga asoslanib ish ko‘radi. Qalamtasvir mustaqil 
ravishda tugallangan sanat asari ham bo‘lishi mumkin. Sangina, tush, sous, pastel, 
qalamda 
yaratilgan 
ko‘plab 
kartinalar 
jahonning 
turli sanat muzeyi va 
ko‘rgazmalaridan joy olgan. Tasviriy sanat qoidalari va asoslari quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi. 
1.
Tasviriy sanatda kompozitsiya asoslari. 
2.
SHakllarning chiziqli konstruktiv tuzilishi. 
3.
Buyumlarning o‘zaro nisbatlari. 

---

22 
4.
Tasviriy sanatda perspektiva qonunlari. 
5.
SHakllarda yorug‘ va soya qonuniyatlari. 
6.
Tasvirni metodik ketma-ketlikda analiz va sintez qilib to‘g‘ri tasvirlash.
9
Rassom o‘zi chizmoqchi bo‘lgan natyurmort yoki qo‘yilmani xuddi badiiy 
asardek diqqat bilan o‘qib so‘ngra uning mazmunini to‘liq tushunib etib uni tasvirga 
tushurmog‘i kerak, chizish davomida ham u fikrlashdan to‘xtamasligi lozim, agar u 
fikrlashdan to‘xtasa tasvirdagi xajm va nisbatlar, ularning o‘zaro munosabatlari ham 
o‘z mazmunini butkul yo‘qotadi. SHu bois rassom e’tiborsizlik bilan chizilgan rasm 
odatda tomoshabin tomonidan yuqori baholanmaydi. Tomoshabin esa tasviriy sanat 
haqida ilmiy darajaga ega bo‘lmasa-da, uquvsizlik bilan chizilgan rasmni oddiygina 
so‘zlar bilan o‘xshamagan deb baholaydi. 
Tasvirlanayotgan buyum shakli qanchalik murakkab bo‘lsa, chizuvchi uni 
shunchalik ko‘p o‘rganishi va tahlil etishi kerak. Qalamtasvirda ilmiy yondashish, 
ayniqsa buyumning chiziqli konstruktiv (konstruksiya so‘zining ma’nosi-qurilish, 
ya’ni chizilayotgan narsa, jism yoki boshqa narsalarning qurilishi) tuzilishi va 
perspektiv holatini aniqlashda katta ahamiyat kasb etadi. Qalamtasvirda etuk 
malakaga erishish uchun dastlab narsaning o‘ziga qarab chizishni hamisha asosiy 
mashg‘ulot qilib belgilamoq lozim. Narsani o‘ziga qarab tasvirlash mahorat 
maktabini o‘tmasdan badiiy rivojlanish bosqichlaridan yuqoriga chiqish mumkin 
emas. Malakali rus rassomi P.P.CHistyakov aytganidek, 
talaba, avvalo, 
chizilayotgan buyumni sinchiklab kuzatishi zarur, so‘ngra u naturani o‘ziga