Мавзу Рангтасвир ва ашёлар технологияси

kompozitsiya o‘rtasi
deyiladi. Leonardo da Vinchining “Sirli 
oqshom” asarida kartinaning markazida joylashgan Iso obrazi bosh nuqta sifatida 
talqin etilgan. 
Bundan ko‘rinib turibdiki tasviriy san’atning nazariy asoslarining yana bir eng 
muhim tushunchalari perspektiva va bosh nuqta qoidalari hisoblanadi.
14
O.Mo’yinov. “Rangtasvir” Тоshkent “Sharq” nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh taxririyati-2007 
yil. 6-bet. 

---

29 
Tasviriy san’atda yorug‘lik va soya qonuniyatlari. 
Tasvirlanayotgan buyumga qanchalik yorug‘lik tik tushsa, uning tasviri 
shunchalik yaqqol ko‘rinadi. Aksincha, chetdan tushayotgan yorug‘lik buyumga 
umumiy tarzda urilib (sinib), ikkinchisiga va uchinchisiga tushishi mumkin. Bu hol 
tasvirlanayotgan buyumlardagi yorug‘ soyalar yagona bir majmuani tashkil etadi. 
Ular quyidagilardan iborat:
A). YOrug‘lilik. 
B). Soya. 
V). YArim soya. 
G). Aks. 
D). YAltiroqlik. 
Yorug‘lik- 
quyosh yoki su’niy yoritgichning buyum yuzasiga tik tushuvchi 
nuridir. 
Soya-
buyumlarning yoritilgan qismining orqa tomoni (teskarisi), yorug‘lik 
tushmagan joyi. 
Bunday soyalar 
shaxsiy soyalar 
ham deb yuritiladi. Tasvirlashda 
tushuvchi 
soyalar 
ham kuzatiladi. Ushbu soyalar buyumlarning biri ikkinchisini to‘sishi 
natijasida hosil bo‘ladi. 
Bunday soyalar buyum tekisligiga (stol, pol, er va hokazo) hamda 
buyumlarning biridan ikkinchisiga ham tushishi mumkin. Buyumga qiyaroq 
tushuvchi yorug‘lik ularda 
yarim soyalarni 
tashkil etadi. YArim soyalar, asosan, 
yorug‘lik va shaxsiy soyalar oralig‘idagi qismda joylashadi. SHuning uchun soyalar 
bir xil to‘q tusda bo‘lmaydi.
Buyumlarning hajmlarini soya va yarim soyalar orqaligina to‘g‘ri 
tasvirlash mumkin. Buyumlarga urilish natijasida qaytib, boshqasiga tushuvchi 
yorug‘liklar