Мавзу Рангтасвир ва ашёлар технологияси

 
Musavvirlikda g‘oya va mavzu 
Musavvirlikda ifoda usullari xaqida so‘z borganda, tasvirlanayotgan 
voqelikning mazmuni aks ettiruvchi belgi (shtrix)larni va ranglarni ajratib 
ko‘rsatish mumkin. 
33
М.Назаров. “Эстетика асослари” Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги 
хузуридаги”Адолат”нашриёти. Тошкент 2005 й. 67-68 бет. 

---

67 
Musavvirlik 
o‘z 
ko‘nglida 
kechayotgan 
g‘oyani, his-tuyg‘ularini, 
kechinmalari, tasavvurlarni aynan belgi (shtrix) va ranglar orqali aks ettirib 
beradi. 
Misol uchun, Kamoliddin Behzodning “SHayboniyxon” asarini olaylik. 
Rivoyatlarga ko‘ra Behzod SHayboniyxonning portretini ishlar ekan, uning yon 
biqinidagi xanjari sopini ataylab ilonga o‘xshatgan, o‘tirgan to‘shagi rangini esa 
“Sen xalq qonini to‘kish hisobiga xukmdorlik qilyapsan”, degan ma’noda ataylab 
qizil rangda bergan ekan. SHundan hulosa chiqarib olavering! 
Musavvirlikda ranglar 
Musavvirlikda go‘zallik g‘oya va mavzuga bog‘liq xolda yaralar, ekan, 
shuningdek, ranglarning yorqinligidan, ularning o‘zaro xamoxangligidan, o‘zaro 
uyg‘unligidan xam yuzaga keladi. 
Agar asarda ranglar xamohangligiga putur etsa, ranglar uyg‘unlasha olmay 
sochqinlik kelib chiqadi.. Go‘zallik esa voqelikni mavjud qilib turgan unsurlardagi
shakl va mazmun kabi sizga yaxshi ma’lum bo‘lgan jixatlar bilanbir qatorda
ulardagi ranglarning o‘zaro uyg‘unlashuvi natijasida ham hosil bo‘lib turadi.
Qaerdagi biror musavvirlik asari ko‘zingizga g‘alati, hashaki tuyulsa, 
bilingki, u asarda ranglar g‘oyaviylik jixatdan kuchli bo‘lgan har qanday asarni
ko‘rimsiz, qimsiz, e’tiborsiz qiladi. 
Musavvirlikda voqealar bayoni 
Musavvirlikda ham albatta shakl va mazmun birligi, ifoda usullarining, 
ranglar tanlanishining ahamiyati katta. SHunga qaramay, unda voqealar bayoni 
xam asarning g‘oya va mavzusini, mazmundorlikni kuchaytiruvchi omil sifatida
muxim o‘rin tutadi. 
San’atkor tanlab olgan voqelikni o‘z asarida mazmunan qayta yaratishda 
xarakat va holatlarni shunday joylashtiradiki, natijada asarning mazmuni tiniqib, 
jalb qiluvchanlik xususiyatikuchayadi. 

---

68 
Masalan, Rafaelning o‘sha “Sikstin madonnasi” portretini olaylik. Ayol o‘z 
farzandi bilan shunchaki chiroyli bir bog‘da, yo bo‘lmasa, shunchaki suv bo‘yida 
tasvirlanmagan. Agar shunday bo‘lsa, mavzu saqlangan holda asarning g‘oyasi 
ochilmay qolishi mumkin edi. Asarda esa yuz-kuzidan pokizalik, beg‘uborlik, 
muloyimlik ufurib turgan ayol o‘z fazandi bilan markaziy maydonda va undan 
keyin, 
orqa 
maydonda-parda 
ortida 
juda ko‘plab odamlarning boshi, 
tasvirlanayotgan voqelikning old qismida esa chap tomonda kishi, o‘ng tomonda 
kishi, o‘ng tomonda yoshroq ayol musaffo nigohini ayol va uning farzandi tomon 
qomatini yarim o‘girgan holda turibdi. San’atkor tasvirda mazmunnishundan 
ifodalamoqdaki, uning natijasida yuqorida aytib o‘tilgan g‘oya kelib chiqmoqda. 
Bu – erda musavvir g‘oya va mavzuni yoritish maqsadida mazmunni mana 
shunday yorug‘ ifodalayapti. Bu – san’atkorlarning voqealarni bayon qilish 
mahoratdir va u orqali xam asarning badiiy mukammalligi ta’minlanmoqda.
34